عدالت به مثابه انصاف در سنت اسلام شیعی

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

یکی از تفاسیر و جنبه‏های عدالت اجتماعی عدالت به مثابه انصاف است؛ اگرچه برخی انصاف را تمام عدالت اجتماعی، و بعضی آن را عالی‏ترین سطح عدالت‏ می‏دانند. تحلیل انصاف به‏سان عدالت امری دشوار است؛ اگرچه انسان توشه‏ای ‏فطری از معرفت نسبت به این دو دارد و در عمل، منتظر به سرانجام رسیدن نظریات در این باره‏ نمی‏ماند. در سنت اسلام شیعی، انصاف از جمله اصول اخلاقی و حقوقی انسانی است. در این سنت بر انصاف به عنوان یکی از اصول راهبردی در روابط اخلاقی و حقوقی تأکید شده است. فیلسوفان اخلاق از انصاف با عنوان قاعده زرین یا سیمین یاد‏ می‏کنند و در باب تبیین و کارآمدی آن به بحث‏ می‏پردازند. برخی از مجریان عدالت در جهان، اساس داوری خویش را تنها بر انصاف استوار نموده‏اند. این مقاله درصدد است تا جایگاه انصاف به مثابه بارزترین نماد عدالت اجتماعی را در سنت اسلام شیعی بررسی و تحلیل کرده و جایگاه آن را در نظام هنجارهای اخلاقی و حقوقی آن نشان دهد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. اخلاق ناصری، خواجه نصیرالدین طوسی، تهران: فراهانی، 1389ش.
  2. ادب قضا در اسلام، عبدالله جوادی آملی، قم: مرکز نشر اسراء، 1390ش.
  3. اصول الکافی، شیخ کلینی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
  4. الامالی، شیخ صدوق، تهران: کتابچی، 1376ش.
  5. بحار الأنوار‏، علامه مجلسی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
  6. تحف العقول، ابن شعبه، قم: جامعه مدرسین، 1363ش.
  7. تفسیر تسنیم، عبدالله جوادی آملی، قم: اسراء، 1387ش.
  8. جامع السعادات، مولی مهدی نراقی، النجف الاشرف، مطبعه النجف، 1963م.
  9. درس گفتارهای شرح اصول کافی، علی عابدی شاهرودی، قم: منتشر نشده، 1393 و 1395ش.
  10. رسائل الشجره الالهیه فی علوم الحقایق الربانیه، شهرزوری، تهران: موسسه حکمت و فلسفه ایران، 1383ش.
  11. شرح اصول الکافی، ملاصدرا، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1383ش.
  12. الشفا - برهان، ابن سینا، قم: کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، 1404ق.
  13. العناوین، میرفتاح حسینی مراغی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1425ق.
  14. عوائد الایام، مولی احمد نراقی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1417ق.
  15. غرر الحکم و درر الکلم، آمدی، تهران: دارالکتب الاسلامی، 1410ق.
  16. قانون اخلاق، علی عابدی شاهرودی، قم: کتاب طه، 1395ش.
  17. مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول9، علامه مجلسی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1404ق.
  18. مسالک الافهام، شهید ثانی، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه، 1413ق.
  19. مفاتیح الغیب، ملاصدرا، تهران: مؤسسة تحقیقات فرهنگی، 1363ش.
  20. مفردات، راغب اصفهانی، قم: المرتضویه، بی‏تا.
  21. من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
  22. المیزان، علامه طباطبا‏یی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
  23. النهایه، ابن اثیر، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1367ش.
  24. نهج البلاغة، سید رضی، ترجمه: سید جعفر شهیدى، تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى، 1378ش.
  25. وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، قم: مؤسسه آل البیت :، 1409ق.
  26. «قاعدۀ زرین»، سید حسن اسلامی، فصلنامه علوم حدیث، ش3و4، 1386ش.
  27. A Theory of Justice, Rawls, John, USA, Harvard University Press, 1999.
  28. Declaration toward a Global Ethic, Parliament of the World’s Religions (PWR), Chicago, 1993.
  29. Ethics and the Golden Rule, Gensler, Harry J, New York and London: First published, Routledge, 2013.
  30. Ethics: A Contemporary Introduction, Gensler, Harry J, New York and London: Third Edition, Routledge, 2018.
  31. Justice as Fairness, Rawls, John, in the Philosophical Review, No 67, 1958.
  32. Justice as Fairness: A Restatement, Rawls, John, Edited by Erin Kelly, USA, Harvard University Press, 2001.
  33. The Golden Rule (B), Wattles, Jeffrey, New York: Oxford University Press, 1996.
  34. The Golden Rule, (A),Hooker, Brad, in Journal of Think, 4, Issue. 10, 2005.
  35. Toward a Universal Declaration of a Global Ethics, Leonard Swindler

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 12 آبان 1398
  • تاریخ پذیرش: 12 آبان 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار