بازکاوی دلالت حدیث «اعرفوا منازل الرجال»، بر مبنای اکثار روایت از معصوم علیه السلام

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد دانشکده الهیات و معارف اسلامی گروه علوم قرآن و حدیث

چکیده

از مباحث قابل‌بررسی در قلمرو توثیقات عام رجالی، کثرت روایت از معصوم7 است. شماری از رجال‌‏پژوهان،‍احراز این ویژگی را مشعر به مدح راوی دانسته، به پاره‌ای از احادیث امامیه استناد نموده‏اند. با این‌ همه‌، دلالت این روایات با ابهام وچالش‌هایی روبه‌رو بوده و مستلزم بازخوانی است. این مقاله، پس از بازکاوی دقیق‌، درباره آرای موافقان و مخالفان، با بُن‏مایه‏ای ‏از دو رویکرد توصیفی-انتقادی، علاوه بر تفکیک میان کاربست این قاعده، و تمسک به احادیث معصومان:، پذیرش احادیث راویانِ مسکوت الحال را منوط به احراز شروط ایجابی و سلبی دانسته است. از دیگر سو، با ژرف‏نگری در کاربست مفاهیم روایت، در فرآیندی مرتبط با سایر احادیث هم مضمونِ معصومان:؛ دلالت این احادیث را شامل راویانی می‌داند که علاوه بر نقل‌های فراگیر از پیشوایان معصوم7 خود، به ویژگی‌هایی نظیر درایت و فقاهت نیز نسبت به مفاهیم و مدالیل احادیث اهتمام ورزند.

کلیدواژه‌ها


  1. اخباریگری(تاریخ و عقاید)، ابراهیم بهشتی دامغانی، قم: دارالحدیث، 1390ش.
  2. إختیار معرفة الرجال، محمد بن عمر رجال کشى،مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، 1409ق.
  3. الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، محمد بن حسن طوسى، تهران‏: دار الکتب الإسلامیة، 1390ق.
  4. الأصول الستة عشر، عده‌ای از علماء، قم: دار الشبستری للمطبوعات‏، 1363ش.
  5. أصول الفقه، محمد رضا مظفر، قم: اسماعیلیان‏، 1375ش.
  6. أصول علم الرجال بین النظریة و التطبیق‏، مسلم‏ داورى، نشر مؤلف‏، 1416ق.
  7. اصولعلم الرجال، عبدالهادی فضلی،بیروت: موسسة ‌ام القری للتحقیق و النشر، سوم، 1420ق.
  8. الأمالی، محمد بن حسن طوسى، قم: دار الثقافة، 1414ق.
  9. الأمالی، محمد بن محمد مفید، قم: کنگره شیخ مفید، 1413ق.
  10. آراؤنا فی أصول الفقه‏، تقى طباطبایى قمى، قم: محلاتی‏، 1371ش.
  11. بحوث فی فقه الرجال، علی حسین مکی فانی اصفهانی، بی‌جا، بی‌تا.
  12. بحوث فى علم الرجال،‏ محمد آصف محسنى، قم: مرکز المصطفى9 العالمی، 1432ق.
  13. بحوث فى مبانى علم الرجال‏، محمد، سند، قم: مدین‏، دوم،1429ق.
  14. بیان الفقه فی شرح العروة الوثقى، صادق حسینى شیرازى، قم: دار الانصار، دوم‏، 1426ق‏.
  15. تحریر المقال فی کلیات علم الرجال‏، مهدى‏ هادوى تهرانى، قم: موسسه فرهنگى خانه خرد، دوم، 1426 ق‏.
  16. التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، حسن مصطفوى، ‏بیروت: دار الکتب العلمیة، سوم، 1430ق‏.‏
  17. تراث الشیعة الفقهى و الأصولى، مهدى مهریزى، محمد حسین درایتى، قم‏، المکتبه المختصه بالفقه و الاصول‏، 1429ق.
  18. تکملة الرجال‏، عبدالنبى کاظمى، قم: أنوار الهدى‏، 1425ق.
  19. توثیقات عام و خاص، محمدکاظم رحمان ستایش، دانشکده مجازی علوم حدیث، 1387ش.
  20. ذکرى الشیعـة فـی أحکام الشریعة، أبـی عبـد الله محمّـد مکّی العاملی(شهیـد أوّل)، مؤسسة آل البیت:، لإحیاء التراث.
  21. رجال الخاقانى، على بن حسین خاقانى، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، دوم، 1362‏ش.
  22. رجال الطوسی‏، محمد بن حسن‏ طوسى، قم: مؤسسة النشر الاسلامی‏، سوم، 1373‏ش.‏
  23. رجال العلامة الحلی‏، حسن بن یوسف حلّى، قم‏: الشریف الرضی‏، دوم، 1402ق.
  24. رجال النجاشی‏، احمد بن على‏ نجاشی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی‏، ششم، 1365‏ش.‏
  25. رسالة فی صلاة الجمعة، زین الدین بن علی عاملی(شهید ثانی)، بی‏جا، بی‏تا.
  26. الرسائل الرجالیة، محمد بن محمدابراهیم‏ کلباسى، قم: موسسه علمى فرهنگى دار الحدیث 1422ق.
  27. روش فهم‏ حدیث، عبدالهادی مسعودی، تهران: سمت، ششم، 1389ش.
  28. روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محمد تقى بن على مجلسى، قم: مؤسسه اسلامى کوشانپور، دوم، 1406ق‏.‏
  29. زبدة المقال من معجم الرجال‏، بسام‏ مرتضى، بیروت: دار المحجة البیضاء، 1426ق.
  30. الشافی فی شرح الکافی، ملاخلیل بن غازى قزوینى، ‏ قم: دار الحدیث‏، 1429ق.
  31. شرح الکافی الأصول و الروضة، صالح مازندرانی، تهران: المکتبة الإسلامیة، 1382ق.
  32. شرح الکافی- الأصول و الروضة، محمد صالح بن احمد مازندرانى، تهران: المکتبة الإسلامیة، 1382ق.
  33. عدة الرجال‏، محسن بن حسن اعرجى کاظمى، قم: اسماعیلیان‏، 1415ق.
  34. علامه مجلسی و فهم حدیث، عبدالهادی فقهی زاده، قم: بوستان کتاب، دوم، 1389ش.
  35. علم الحدیث، کاظم شانه‏چی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، بیست و دوم، 1388ش.
  36. عیون اخبار الرضا، محمد بن على بن‌بابویه، تهران: علمیه اسلامیه‏، 1378ق.
  37. فرائد الأصول‏، مرتضى بن محمد امین انصارى، قم: مجمع الفکر الاسلامی، نهم، 1428 ق.‏
  38. الفوائد الرجالیة، اسماعیل بن محمدحسین‏، خواجویى، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة، 1413ق.
  39. الفوائد الرجالیة، محمد مهدى کجورى شیرازى، قم‏: موسسه علمى فرهنگى دار الحدیث، 1424ق.
  40. فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنفین و أصحاب الأصول‏، محمد بن حسن طوسى، قم‏: مکتبة المحقق الطباطبا‏یی‏، 1420ق.
  41. قاموس الرجال‏، محمد تقی شوشترى‏، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، دوم، 1410 ق‏.
  42. الکافی‏، محمد بن یعقوب کلینى، قم: دار الحدیث‏، 1429ق.
  43. الکشف الوافی فی شرح أصول الکافی، محمد هادی بن محمد شریف شیرازى، قم‏، دار الحدیث‏، 1430ق.
  44. مبانى حجیت آراى رجالى، سیف‌الله صرامى، قم‏، موسسه علمى فرهنگى دار الحدیث، چهارم، 1391 ش‏.
  45. المحاسن‏، احمد بن محمد بن خالد برقى، قم: دار الکتب الإسلامیة، دوم، 1371ق.
  46. مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول‏، محمد باقر مجلسى، تهران: دار الکتب الإسلامیة، دوم، 1404ق‏.‏
  47. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏، حسین بن محمد تقى‏ نورى، قم: آل البیت:، 1408ق.
  48. معانی الاخبار، محمد بن على بن‌بابویه، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1403ق. ‏
  49. معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، ابوالقاسم خویى، بى‏نا، بى‌جا، پنجم، 1413ق‏.
  50. مقباس الهدایه فی علم الدرایه، عبدالله مامقانی، قم: انتشارات دلیل ما، 1428ق.
  51. مقیاس الرواة، علی‌اکبر سیفى مازندرانى،قم: مؤسسة النشر الإسلامی‏، بی‌تا.
  52. منهج المقال فی تحقیق أحوال الرجال‏، محمد بن علی استرآبادى، قم: موسسة آل البیت:‏، 1422ق.
  53. نتیجة المقال فی علم الرجال، محمدحسن شیخ کبیر، قم: دلیل ما، 1432ق.
  54. نهایهالدرایه، حسن صدر،تحقیق: ماجد الغرباوی، تهران: نشر المشعر، بی‏تا.
  55. الوافی، محمد محسن بن مرتضی فیض کاشانی، اصفهان‏: کتابخانه امام على7، 1406ق.‏
  56. وسائل الشیعة، محمد بن حسن‏ حرّ عاملى، قم: مؤسسة آل البیت:، 1409ق.
  57. «بازکاوی اعتبار رجالی محمد بن سنان»، حسن نقی زاده و مرتضی عرب، فصلنامه قیّم، 1390ش، سال اول،شماره دوم.
  58. «بررسی دلایل رویکرد اخباریان به علم رجال»، حسن نقی زاده، سعیده سادات موسوی نیا، علوم حدیث،1392ش، سال هجدهم، شماره چهارم.
  59. «محمد بن سنان از ورای دیدگاه‏ها»، محمد علی مهدوی راد - امیرعطاءالله جباری، حدیث‏پژوهی،1391ش، سال چهارم، شماره هشتم.