بازشناسی شخصیت و جایگاه علمی ‏داود بن‌کثیر رقی، بر پایه روایات و تعامل فقیهان

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 پزوهشگر و مدرس مرکز تخصصی حدیث حوزه

2 استادیار دانشگاه قم

3 پژوهشگر حوزۀ علمیه قم

چکیده

شناخت یک راوی از طریق روایات وی و نوع تعامل فقیهان با روایت او، قرینه دست‏یابی به توثیق و تضعیف آن راوی می‏شود. ‏داود بن‌کثیر رقی در 88 سند از احادیث کتب اربعه واقع شده است. همچنین روایات فراوانی در کتاب‏های شیخ صدوق و دیگر منابع روایی دارد. توثیق و تضعیف رقی نزد رجالیان مورد اختلاف است. اکثر فقها در عمل، روایات رقی را پذیرفته‏اند و برخی او را ضعیف دانسته‏اند. با بررسی شخصیت و ارتباط رقی با معصومان: می‏توان تصویر کامل و صحیحی از او ترسیم کرد که در پرتو آن توثیق رقی مسجل می‏شود. همچنین اکثر روایت‌های فقهی رقی به دلیل داشتن قراین خارجی مورد پذیرش فقها قرار گرفته است و در موارد خاص به دلیل قوت معارض، روایت‌های رقی مورد مناقشه است. بیشتر روایات رقی از طریق حسن‌بن‌محبوب انتقال یافته است که انتقال از مکتوب را قوت می‏دهد.

کلیدواژه‌ها


  1. الإجتهاد و التقلید فی علم الرجال و أثره فی التراث العقائدی، محمد سند، به قلم: حسن کاشانی، محمد آل مکباس، مجتبی اسکندری، قم: مکتبه الفدک، چاپ اول، 1431ق.
  2. الاختصاص، محمد بن محمد بن نعمان، محقق: علی‌اکبر غفاری، بیروت: دار المفید، چاپ دوم، 1414ق.
  3. اختیار معرفه الرجال (رجال الکشی)، محمد بن حسن طوسی، محقق: حسن مصطفوی، چاپ اول، موسسه نشر دانشگاه، مشهد، 1411ش.
  4. الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، محمد بن محمد بن نعمان، تحقیق: مؤسسه آل البیتعلیهم‌السلام، چاپ اول، کنگره شیخ مفید، قم: 1413ق.
  5. الاستبصار فما اختلف من الاخبار، محمد بن حسن، طوسی، مصحح: حسن موسوی‏، چاپ اول، دارالکتب الاسلامیه، تهران: 1390ق.
  6. استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار‌، محمد بن حسن ابو جعفر عاملی، مصحح: گروه پژوهش مؤسسه آل البیت:، چاپ اول، مؤسسه آل البیت 7‌، قم: 1419ق.
  7. الامالی، محمد بن حسن طوسی، تحقیق: مؤسسه بعثت، چاپ اول، دار الثقافه، قم: 1414ق.
  8. الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، حسین بن محمد‌، بحرانى آل عصفور، مصحح: محسن آل عصفور‌، چاپ اول، قم: بی‌تا.
  9. بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الأطهار، محمد باقر بن محمد تقی مجلسی، تحقیق: جمعی از محققان، چاپ دوم، دار الاحیاء التراث العربی، بیروت، 1403ق.
  10. تاریخ الرقة و من نزلها من أصحاب رسول الله9 و التابعین و الفقهاء و المحدثین، حمد بن سعید بن عبد الرحمن قشیری، محقق: إبراهیم صالح، چاپ اول، دار البشائر، بی‌جا، 1419ق.
  11. تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی، محقق: طیب موسوی جزائری، چاپ سوم، دار الکتب، قم: 1404ق.
  12. تقریب التهذیب، ابن حجر عسقلانی، محقق: مصطفى عبد القادر عطا، چاپ سوم، دارالکتب العلمیة، بیروت، 1415ق.
  13. التنقیح الرائع لمختصر الشرائع‌، مقداد بن عبد اللّه سیورى‌ حلی، مصحح: سید عبد اللطیف حسینى کوه‌کمری‌، چاپ اول، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى‌، قم: 1404ق.
  14. تنقیح المقال فی علم الرجال، عبد الله مامقانی، مطبعه المرتضویه، افست از چاپ سنگی.
  15. تهذیب الاحکام، محمد بن حسن طوسی، محقق و تعلیقه: علی‌اکبر غفاری، چاپ چهارم، مکتبة الصدوق، تهران: 1417ق.
  16. تهذیب التهذیب، ابن حجر عسقلانی، چاپ اول، دار الفکر، بیروت، 1404ق.
  17. تهذیب الکمال، المزی، تحقیق: بشار عواد معروف، چاپ چهارم، موسسة الرسالة، بیروت، 1397ق.
  18. تهذیب المقال، محمد علی موحد ابطحی، چاپ دوم، فرزند مولف، قم: 1417ق.
  19. جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، محمد بن علی اردبیلی، دار الأضواء، بیروت.
  20. جامع المدارک فی شرح مختصر النافع‌، سید احمد بن یوسف‌ خوانساری، مصحح: على اکبر غفاری‌، چاپ دوم، مؤسسه اسماعیلیان‌، قم: 1405ق.
  21. جامع المقاصد، علی بن حسین عاملی کرکی، تحقیق: مؤسسه آل البیت:‌، چاپ اول، مؤسسه آل البیت:‌، قم: 1414ق.
  22. الجرح و التعدیل، ابن أبی حاتم رازی، چاپ اول، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1371ق.
  23. جمهره انساب العرب، أبو محمد علی بن أحمد بن سعید بن حزم اندلسی، تحقیق: گروهی از علما، چاپ اول، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1403ق.
  24. جواهر الکلام، محمد حسین نجفی، مصحح: عباس قوچانی و علی آخوندی، چاپ هفتم، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1404ق.
  25. الحدائق الناظره فی احکام العترة الطاهرة، یوسف بن احمد بن ابراهیم بحرانی آل عصفور، محقق: محمد تقی ایروانی و سید عبد الرزاق مقرم، چاپ اول، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم: 1405ق.
  26. حدود العالم من المشرق الی المغرب، نا شناخته، محقق: یوسف الهادی، چاپ اول، دار الثقافیه للنشر، قاهره، 1423ق.
  27. خصائص امیرالمومنین7 ، احمد بن شعیب بن علی بن بحر نسا‏یی، محقق: محمد هادی أمینی، مکتبة نینوى الحدیثة، تهران: بی‌تا.
  28. خلاصة الأقوال، حسن بن یوسف بن مطهر حلی، تحقیق: جواد قیومی، مؤسسه نشر اسلامی، قم: 1417ق.
  29. خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، خزرجی أنصاری یمنی، تحقیق: عبد الفتاح أبو غدة، چاپ چهارم، دار البشائر الإسلامیة، بیروت، 1411ق.
  30. الدروس الشرعیة، محمد بن مکی عاملی، چاپ دوم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم: 1417ق.
  31. ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد‌، محمد باقر بن محمد مؤمن‌ سبزواری، چاپ اول، مؤسسه آل البیت:، قم: 1247ق.
  32. ذیل الکاشف، أحمد بن عبد الرحیم أبو زرعة عراقی، محقق: بوران الضناوی، چاپ اول، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1406ق.
  33. رجال ابن‌الغضائری، احمد بن الحسن ابن الغضائری، تحقیق: محمدرضا حسینی جلالی، چاپ اول، دارالحدیث، قم: 1422ق.
  34. رجال ابن‌داود، حسن بن علی ابن داود، محقق: محمدصادق بحرالعلوم، چاپ اول، حیدریة، نجف، بی‌تا.
  35. رجال البرقی، احمد بن محمد بن خالد برقی، محقق: محمدجواد قیومی، چاپ اول، نشر اسلامی، قم: 1420ق.
  36. رجال الطوسی، محمد بن حسن طوسی (شیخ طوسی)، محقق: محمدجواد قیومی، چاپ اول، نشر اسلامی، قم: 1420ق.
  37. رجال النجاشی (الفهرست)، احمد بن علی نجاشی، چاپ ششم، جامعه مدرسین، قم: 1365ش.
  38. رسائل الشهید الثانی، زین الدین بن علی عاملی، محقق: رضا مختاری و حسن شفیعی، چاپ اول، دفتر تبلیغات اسلامی، قم: 1421ق.
  39. الرسائل الفقهیة، اسماعیل بن محمدحسین خواجویى‏، چاپ اول، دار الکتاب الإسلامی‌، قم: 1411ق.
  40. الرسائل الفقهیة، محمد باقر بن محمد اکمل‌ بهبهانى، چاپ اول، مؤسسه علامه وحید بهبهانى‌، قم: 1419ق.
  41. الرواشح السماویة، محمد باقرحسینی استرآبادی، محقق: غلامحسین قیصریه‌ها و نعمة‌الله جلیلی، چاپ اول، دار الحدیث، قم: 1422ق.
  42. روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محمد تقی مجلسی، محقق: حسین موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی ‏، چاپ دوم، موسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور، قم: 1406ق.
  43. زبدة البیان فی أحکام القرآن‌، احمد بن محمد‌ اردبیلی، محقق: محمد باقر بهبودی، چاپ اول، المکتبة الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة‌، تهران: بی‌تا.
  44. شعب المقال فی درجات الرجال‏، ابوالقاسم بن محمد نراقی، محقق: محسن احمدی، چاپ دوم، کنگره بزرگداشت محققان ملا مهدى و ملا احمد نراقى‏، قم: 1422ق.
  45. طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، محمد شفیع جابلقی بروجردی، تحقیق: سید مهدی رجایی، چاپ اول، مکتبة آیة الله العظمى المرعشی النجفی، قم: 1410ق.
  46. عوائد الایام، احمد بن محمد مهدی نراقی، چاپ اول، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم: 1417ق.
  47. عیون اخبارالرضاعلیه‌السلام، محمد بن علی ابن بابویه، محقق: مهدی لاجوردی، چاپ اول، نشر جهان، تهران: 1378ق.
  48. غنائم الأیّام فی مسائل الحلال و الحرام‌، ابو القاسم بن محمد حسن‌ گیلانى (میرزاى قمّى)، چاپ اول، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، قم: 1417ق.
  49. الغیبه، ابن ابی زینب نعمانی، محقق: علی‌اکبر غفاری، چاپ اول، نشر صدوق، تهران: 1397ق.
  50. الفهرست، محمد بن حسن طوسی، چاپ اول، ستاره، قم: 1420ق.
  51. قرب الاسناد، عبد الله جعفر حمیری، تحقیق: مؤسسه آل البیت، چاپ اول، موسسه آل البیت، قم: 1413ق.
  52. ‌الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، مصحح: علی‌اکبر غفاری، چاپ چهارم، دارالکتب الاسلامیة، تهران: سال 1407ق.
  53. کامل الزیارات، جعفر بن محمد‏ ابن قولویه، محقق: عبد الحسین امینی، چاپ اول، دارالمرتضویه‏، نجف، 1356ش.
  54. کتاب الحج محقق داماد، سید محمد محقق داماد‌ یزدی، مقرر: عبد الله جوادى آملى‌، چاپ اول، چاپخانه مهر‌، قم: 1401ق.
  55. کتاب الخمس محقق داماد، سید محمد محقق داماد‌، یزدی، مقرر: عبد الله جوادى آملى‌، مصحح: حسین آزادی‌، چاپ اول، دار الإسراء للنشر‌، قم: 1418ق.
  56. کتاب الطهارة امام خمینی، سید روح الله موسوی خمینی، چاپ اول، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران: 1421ق.
  57. کتاب من لایحضره الفقیه، محمد بن علی ابن بابویه، محقق: علی‌اکبر غفاری، چاپ دوم، جامعه مدرسین، قم: 1413ق.
  58. کشف اللثام، محمد بن حسن اصفهانی، تحقیق: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، جامعه مدرسین، قم: 1416ق.
  59. کفایه الاحکام، محمد باقر بن محمد مومن سبزواری، چاپ اول، جامعه مدرسین، قم: 1423ق.
  60. کمال الدین و تمام النعمة، محمد بن علی ابن بابویه، محقق: علی‌اکبر غفاری، چاپ دوم، اسلامیه، تهران: 1395ق.
  61. لسان المیزان، ابن حجر عسقلانی، چاپ سوم، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، بیروت، 1390ق.
  62. مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، احمد بن محمد اردبیلی، چاپ اول، جامعه مدرسین، قم: 1403ق.
  63. المحاسن، احمد بن محمد بن خالد برقی، محقق: سید جلال الدین حسینی، چاپ دوم، دارالکتب السلامیه، تهران: 1370ش.
  64. مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة‌، حسن بن یوسف بن مطهر حلی، تحقیق: دفتر انتشارات اسلامی‌، چاپ اول، جامعة مدرسین، قم: 1413ق.
  65. مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام‌، محمد بن على موسوی عاملی، چاپ اول، مؤسسه آل البیت:، بیروت، 1411ق.
  66. مسالک الافهام، زین الدین بن علی عاملی، چاپ اول، تحقیق، مؤسسه المعارف الإسلامیة.
  67. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، حسین بن محمد تقی نوری، تحقیق: مؤسسه آل البیت، چاپ اول، موسسه آل البیت، قم: 1408ق
  68. مستدرکات علم رجال الحدیث، علی نمازى شاهرودى، چاپ اول، فرزند مولف، تهران: 1414ق.
  69. مستمسک العروة الوثقی، سید محسن طباطبایی حکیم، چاپ اول، مؤسسه دار التفسیر‌، قم: 1416ق.
  70. مشرق الشمسین و إکسیر السعادتین مع تعلیقات الخواجوئى‌، محمد بن حسین‌ عاملى، بهاءالدین، شارح: اسماعیل بن محمدحسین خواجویى‏، محقق: سید مهدى رجائى‌، چاپ دوم، مجمع البحوث الإسلامیة‌، مشهد، 1414ق.
  71. مصابیح الظلام، محمد باقر بن محمد اکمل‌، بهبهانی، مصحح: گروه پژوهش مؤسسه علامه مجدد وحید بهبهانى‌، چاپ اول، مؤسسه العلامة المجدد الوحید البهبهانی‌، قم: 1424ق.
  72. مصباح الفقیه، آقا رضا بن محمد هادی همدانی، تحقیق: گروهی از محققان، چاپ اول، مؤسسه الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسه النشر الإسلامی‌، قم: 1416ق.
  73. مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی، میرزا محمد تقى‌ آملی، چاپ اول، مؤلف، تهران: 1380ق.
  74. معالم الدین و ملاذ المجتهدین، جمال الدین حسن بن زین الدین‌، عاملی، محقق: سید منذر حکیم، چاپ اول، مؤسسه الفقه للطباعة و النشر‌، قم: 1418ق.
  75. المعتبر فی شرح المختصر، نجم الدین جعفر بن حسن حلی، مصحح: محمد علی حیدری و سید مهدی شمس­الدین، چاپ اول، مؤسسه سید الشهداء علیه‌السلام‌، قم: 1407ق.
  76. معجم البلدان، شهاب الدین أبی عبد الله یاقوت بن عبد الله حموی، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1399ق.
  77. معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال‌، سید ابوالقاسم خو‏یی، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
  78. المغنی فی الضعفاء، شمس الدین محمد بن احمد ذهبی، محقق: أبو الزهراء حازم القاضی، چاپ اول، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1418ق.
  79. مفتاح الکرامه، سید جواد بن محمد، حسینی‌عاملی، محقق: محمد باقر خالصی، چاپ اول، جامعه مدرسین، قم: 1419ق.
  80. مقتضب الأثر فی النصّ على الأئمة الإثنی عشر، احمد بن عبد العزیز جوهرى بصرى‏، مصحح: مهدی هوشمند، چاپ اول، انتشارات طباطبایى‏، قم: بی‌تا.
  81. مناهج الأخیار فی شرح الاستبصار‌، میر سید احمد علوى‌ عاملی، چاپ اول، مؤسسه اسماعیلیان‌، قم: بی‌تا.
  82. المناهل، سید محمد مجاهد طباطبایى‌ حائری، چاپ اول، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام‌، قم: بی‌تا.
  83. منتهی المطلب، حسن بن یوسف بن مطهر حلی، چاپ اول، مجمع البحوث الإسلامیة، مشهد، 1412ق.
  84. منتهى المقال فی أحوال الرجال‏، محمد بن اسماعیل‏ مازندرانى حائرى‏، محقق: مؤسسه آل البیتعلیهم‌السلام لاحیاء التراث‏، چاپ اول، مؤسسه آل البیتعلیهم‌السلام لاحیاء التراث‏، قم: 1416ق.
  85. موسوعه الامام الخوئی، سید ابو القاسم خو‏یی، چاپ اول، موسسه احیاء آثار الامام الخوئی، قم: 1418ق.
  86. المهذب‌البارع فی شرح المختصر النافع، جمال الدین حلی، محقق: مجتبی عراقی، چاپ اول، جامعه مدرسین، قم: 1407ق.
  87. میزان الاعتدال، شمس الدین محمد بن احمد ذهبی، محقق: علی محمد البجاوی، چاپ اول، دار المعرفة للطباعة والنشر، بیروت، 1382ق.