1
استاد گروه علوم و قرآن حدیث دانشگاه الهیات دانشگاه تهران
2
مدیر علمی بنیاد دایرة المعارف اسلامی
3
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد واحد غرب فرهنگی معلم
چکیده
تألیف کتابهای متعدد در موضوع زیارت، همانند سایر موضوعات مورد تأکید ائمه:، از زمان امام صادق7 توسط اصحاب ایشان آغاز شده و تا سالها بعد ادامه یافته و در قرن سوم به اوج خود رسیده است. در قرن دوم و سوم هجری 21 کتاب در این موضوع قابل شناسایی است. تألیف این کتب توسط ثقات و بزرگان اصحاب امامان: همانند معاویة بن عمار، صفوان بن یحیی، یونس بن عبدالرحمن، بزنطی، ابن فضال، حسین بن سعید، علی بن مهزیار و دیگران نشانه اصالت و اهمیت موضوع زیارت در معارف اهل بیت: است. مؤلفان مورد اعتماد امامیه از راویان ضعیف، مثل عبدالله أصم، به علت وجود قراینی برای اعتماد به برخی از کتب یا احادیث آنها نقل کرده، از نقل متفرّداتشان خودداری کردهاند. بیش از هشتاد درصد از کتابهای قابل شناسایی توسط مؤلفانی تألیف شدهاند که وثاقت آنها ثابت است. گوشهای از محتوای این کتابها - که همگی مفقود هستند - از راه بررسی اسناد احادیث موجود در کتب امامیه و مقایسه آنها با طرق فهارس قابل بازیابی است. با شناخت منابع کهن زیارت و بازیابی محتوای باقی مانده از آنها میتوان درباره میزان وثاقت مؤلفان، شناخت محتوای کتب و در نهایت میزان اعتبار این مجموعه از احادیث اطلاعاتی به دست آورد.
اختیار معرفة الرجال، محمد بن عمر کشی، مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد، 1348ش.
الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، محمد بن حسن طوسى، تهران: دار الکتب الإسلامیة، اول، 1390ق.
إقبال الأعمال، على بن موسى بن طاووس، تهران: دار الکتب الإسلامیه، 1409ق.
الامالی، محمد بن على صدوق، تهران: کتابچی، ششم، 1376ش.
الإمامة و التبصرة من الحیرة، علی بن الحسین بن بابویه، قم: مدرسة الإمام المهدى7، اول، 1404ق.
آداب امیرالمؤمنین7، قاسم بن یحیی راشدی، ترجمه: مهدی خدامیان، قم: مؤسسه دار الحدیث، 1385ش.
بازسازی متون کهن حدیث شیعه، سید محمد عمادی حائری، قم: دار الحدیث، دوم، 1394ش.
تحف العقول، حسن بن على بن شعبه حرانى، قم: دفتر انتشارات اسلامى، دوم، 1404ق.
التعلیقة على أصول الکافی، محمد باقر بن محمد میرداماد، قم: خیام، اول، 1403ق.
تهذیب الأحکام، محمد بن حسن طوسی، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چهارم، 1407ق.
ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، محمد بن على صدوق، قم: دار الشریف الرضی، دوم، 1406ق.
الخصال، محمد بن على صدوق، قم: دفتر انتشارات اسلامى، اول، 1362ش.
الذریعة إلى تصانیف الشیعة، آقا بزرگ تهرانی، قم: انتشارات اسماعیلیان، 1408ق.
الرجال (الطبقات)، احمد بن محمد برقی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، اول، 1342ش.
الرجال، ابومحمد حسن بن علی بن داود حلی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1383ق.
الرجال، احمد بن حسین بن الغضائری، قم: دار الحدیث، اول، 1384ش.
الرجال، محمد بن حسن طوسی، نجف: انتشارات حیدریه، 1381ق.
شرح الکافی (الأصول و الروضة)، محمد صالح بن احمد مازندرانى، تهران: المکتبة الإسلامیة، اول، 1382ق.
علل الشرائع، محمد بن على صدوق، قم: کتاب فروشى داورى، اول، 1385ش.
عیون أخبار الرضا 7، صدوق، محمد بن على، تهران، نشر جهان، اول، 1378ق.
الغیبة، نعمانی، ابن أبی زینب، محمد بن ابراهیم، تهران، نشر صدوق، اول، 1397ق.
فرحة الغری فی تعیین قبر أمیرالمؤمنین7 فی النجف، عبدالکریم بن احمد بن طاووس، قم: منشورات الرضی.
فهرست أسماء مصنفی الشیعة، احمد بن على نجاشی، قم: دفتر انتشارات اسلامى (وابسته به جامعه مدرسین)، ششم، 1365ش.
الفهرست، محمد بن حسن طوسی، نجف: المکتبة المرتضویة.
الکافی، محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینى، قم: دار الحدیث، اول، 1429ق.
کامل الزیارات، جعفر بن محمد بن قولویه، تصحیح: عبدالحسین امینی، نجف: دار المرتضویة، اول، 1356ش.
کتاب الحج، تصنیف معاویة بن عمار الدهنی، محمد عیسی آل مکباس البحرانی، تهران: نشر مشعر، 1963ش.
کتاب من لا یحضره الفقیه، محمد بن على صدوق، قم: دفتر انتشارات اسلامى (وابسته به جامعه مدرسین)، دوم، 1413ق.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، حسین بن محمد تقی نوری، قم: مؤسسة آل البیت:، اول، 1408ق.
مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، محمد بن حسن طوسى، بیروت: مؤسسة فقه الشیعة، اول، 1411 ق.
معالم العلماء فی فهرست کتب الشیعة، محمد بن علی بن شهرآشوب، قم: نشر الفقاهه، 1425ق.
معجم رجال الحدیث، سید ابوالقاسم خویی، قم: مرکز نشر آثار شیعه، 1410ق.
مناسک المزار، محمد بن محمد مفید، تصحیح: محمد باقر ابطحی، قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، اول، 1413ق.
موسوعة زیارات المعصومین:، قم: نشر دلیل ما، پنجم، 1386 ش.
موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر سبحانی، قم: مؤسسه امام صادق7، 1418ق.
میراث مکتوب شیعه (سه قرن نخستین)، سید حسن مدرسی طباطبایی، ترجمه: قرائی و جعفریان، قم: نشر مورخ، اول، 1386ش.
نهج البلاغة، محمد بن حسین موسوی (شریف رضى)، تصحیح: صبحی صالح، قم: نشر هجرت، اول، 1414ق.
«بازسازی کتاب الحج معاویة بن عمار و ارزیابی طرق روایت آن با تأکید بر احادیت زیارت»، منصور پهلوان، و دیگران، پژوهشهای علوم قرآن و حدیث، سال پنجاهم، شماره یکم، بهار و تابستان 96، ص 59-33.
«مشایخ اجازه در اسناد الکافی»، مجید معارف، و رضا قربانی زرین، علوم حدیث، سال چهاردهم، شماره اول، ویژه کنگره بین المللی بزرگداشت ثقة الاسلام کلینی، ص 84-68.
پهلوان, منصور, طارمی راد, حسن, & سهیلی, محمد حسین. (1398). بازشناسی متون کهن زیارت معصومان علیهم السلام در قرون دوم و سوم؛ وثاقت راویان، محتواشناسی. فصلنامه علمی علوم حدیث Ulum-i Hadth, 24(2), 16-53.
MLA
منصور پهلوان; حسن طارمی راد; محمد حسین سهیلی. "بازشناسی متون کهن زیارت معصومان علیهم السلام در قرون دوم و سوم؛ وثاقت راویان، محتواشناسی". فصلنامه علمی علوم حدیث Ulum-i Hadth, 24, 2, 1398, 16-53.
HARVARD
پهلوان, منصور, طارمی راد, حسن, سهیلی, محمد حسین. (1398). 'بازشناسی متون کهن زیارت معصومان علیهم السلام در قرون دوم و سوم؛ وثاقت راویان، محتواشناسی', فصلنامه علمی علوم حدیث Ulum-i Hadth, 24(2), pp. 16-53.
VANCOUVER
پهلوان, منصور, طارمی راد, حسن, سهیلی, محمد حسین. بازشناسی متون کهن زیارت معصومان علیهم السلام در قرون دوم و سوم؛ وثاقت راویان، محتواشناسی. فصلنامه علمی علوم حدیث Ulum-i Hadth, 1398; 24(2): 16-53.
)