اسماعیله، به عنوان فرقه پیشرو در تأویل و باطنیگری اهمیت فراوانی برای تأویل قایل است. تاکنون به صورت مستقل به بحث تأویل در روایات اسماعیلی پرداخته نشده است. سؤال این است که: مبانی، ابزارها و روش تأویل و منظور از حدیث اسماعیلی، در روایات اسماعیلیه چیست؟ هدف مقاله، ارتقای سطح مطالعات بین مذاهب دانشپژوهان حوزه و دانشگاه است که به روش توصیفی- تحلیلی به سرانجام رسیده است. بعد از تبیین ماهیت تأویل، به مبانی آن نظیر نظریه مثل و ممثول پرداخته، و علم اللغه و علم الاعداد و ... را از ابزارهای تأویل اسماعیلیه دانسته است. همچنین، روایات اسماعیلی را با استناد به منابع کهن اسماعیلیه، از پیامبر9، علی7 تا امام صادق7، و سپس اسماعیل، محمد بن اسماعیل تا امام آخرشان دانسته است. روش تأویل اسماعیلیه، روش عقلی ـ نقلی است.
اساس التأویل، نعمان بن حیون تمیمی مغربی، تحقیق و تقدیم: عارف تامر، بیروت، دارالثقافة، بیتا.
الاصلاح، ابی حاتم احمد بن حمدان رازی، به اهتمام: حسن مینوچهر و مهدی محقق، مقدمه انگلیسی: شین نوموتو، ترجمه فارسی مقدمه: جلال الدین مجتبوی، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران و مرکز بین المللی گفتگوی تمدنها، دوم، 1383ش.
الایضاح، ابوفراس شهاب الدین بن القاضی نصر بن ذی الجوشن الدیلمی المینقی، تحقیق: عارف تامر، بیروت: مطبعة الکاثولیکیة، اول، 1964م.
البرهان فی وجوه البیان، ابو الحسین اسحاق بن ابراهیم بن سلیمان بن وهب الکاتب، تحقیق: احمد مطلوب و خدیجة الحدیثی، جامعة بغداد، اول، 1967م.
تاریخ و سنتهای اسماعیلیه، فرهاد دفتری، ترجمه: فریدون بدرهای، تهران: نشر فرزان روز، اول، 1393ش.
تأویل الدعائم، ابوحنیفه نعمان بن محمد بن منصور بن احمد بن حَیُّون تمیمى مغربى، قاهره: دارالمعارف، اول، بیتا.
سرائر و اسرار النطقاء، جعفر بن منصور الیمن، تحقیق و تقدیم: مصطفی غالب، بیروت: دارالاندلس، اول، 1404ق/ 1984م.
الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، اسماعیل بن حماد جوهرى، محقق/ مصحح: احمد عبد الغفور عطار، بیروت: دار العلم للملایین، اول، 1376ق.
العالم و الغلام، جعفر بن منصور الیمن، چاپ شده در ضمن اربع کتب حقانیة، تقدیم و تحقیق: مصطفی غالب، بیروت: المؤسسة الجامعیة للدراسات و النشر و التوزیع، دوم، 1407ق/ 1978م.
عبرت افزا، محمدحسن معروف به آقاخان محلاتی حسنعلی شاه حسینی، مقدمه: حسین کوهی کرمانی، تهران، بیتا.
عقاید الباطنیه فی الامامة و الفقه و التأویل عند القاضی النعمان، محمدالهادی الطاهری، بیروت: انتشارات العربی، اول، 2011م.
الفروق فی اللغة، حسن بن عبدالله عسکری (ابو هلال )، بیروت: دارالافاق الجدیدة، 1400ق.
فصل المقال و تقریر ما بین الشریعة و الحکمة من الاتصال، ابی الولید محمد بن احمد ابن رشد، تحقیق: البیر نصری نادر، بیروت: دار المشرق.
فهرسة الکتب و الرسائل و لمن هی من العلماء و الأئمة و الحدود و الأفاضل، اسماعیل بن عبد الرسول الاجینی (مجدوع)، تحقیق: علینقی منزوی، تهران: دانشگاه تهران، 1969م/1344ش.
فی الفکر الغربی المعاصر، حسن حنفی، بیروت: دار التنویر للطباعة و النشر، 1982م.
کتاب الزینه، ابوحاتم رازی، حققه و قدم له: سعید الغانمی، بیروت – بغداد: منشورات الجمل، اول، 2015م.
الکشف، جعفر بن منصور الیمن، تحقیق و تقدیم: مصطفی غالب، بیروت: دار الاندلس، اول، 1404ق.
المجالس المستنصریة، ابن عبد الرحمن الملطی، تحقیق: محمد زینهم محمد عزب، قاهره: مکتبة مدبولی، الطبعة الاولی، 1413ق. (تذکر: کتاب المجالس المستنصریة اثر المؤید فی الدین هبة الله شیرازی است و در شناسنامه این کتاب در نسخهای که در دسترس بنده بود اشتباه رخ داده است).
المجالس المؤیدیة، المؤید فی الدین هبة الله شیرازی، تحقیق: محمد عبد الغفار، قاهرة: مکتبة مدبولی، 1414ق.
المجالس و المسایرات، نعمان بن حیون تمیمی مغربی، تحقیق: حبیب الفقی و دیگران، بیروت: دار المنتظر، 1996م.
مختصر الاصول و زبدة المحصول، علی بن محمد بن ولید، با استفاده از فایل PDF دریافتی از استاد سید علی موسوی نژاد، بیجا، بیتا.
مذاهب الاسلامیین، عبدالرحمن بدوی، بیروت: دار العلم للملایین، 1973م.
المقالید الملکوتیه، ابویعقوب اسحاق بن احمد سجستانی، حققه و قدم له: اسماعیل قربان حسین پوناوالا، تونس: دارالغرب الاسلامی، اول، 1432ق/ 2011م.
مقدمه راحة العقل، مصطفی غالب، بیروت: دار الاندلس، اول، 1967م.
المنقذ من الضلال، ابوحامد غزالی،چاپ شده در: مجموعة رسائل الإمام الغزالی، بیروت: دارالفکر، 1416ق.
نظم الدرر فى تناسب الآیات و السور، ابراهیم بن عمر بقاعى، محقق: مهدى عبدالرزاق غالب، بیروت: دار الکتب العلمیة منشورات محمد علی بیضون، سوم، 1427ق.
وجه دین، ناصر خسرو قبادیانی (م481ق)، تهران: انتشارات اساطیر، دوم، 1384ش.
«تأویل و تمثیل معانی در آراء اخوان الصفا و بازتاب ان در آثار سید حیدر آملی»، حسن بلخاری، حکمت شیعی: باطنیه و اسماعیلیه (مجموعه مقالات)، زیر نظر: سید محمد خامنهای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1390ش.
«تحفة المستجیبین»، ابویعقوب سجستانی، چاپ در ضمن ثلاث رسائل اسماعیلیة، تحقیق: عارف تامر، بیروت: دار الآفاق الجدیدة، اول، 1982م.
)