معناشناسی «بیضه» در روایت «لعن الله السارق یسرق البیضة فتقطع یده...»

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه علوم قران وحدیث دانشگاه سیستان وبلوچستان

2 ندارد

3 عضو هیات علمی گروه علوم قران وحدیث دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

شناخت معنای واژگان عربی و دقت در نوع کاربرد و بافت‌های گونا‌گون، یکی از رسالت‌های دانش فقه الحدیث است که خواننده را به معنای مورد نظر و مقصود حدیث رهنمون می‌سازد. بر این اساس، نوشتار پیش‌رو با روش توصیفی تحلیلی به واکاوی و تحلیل معنای واژه «بیضه» در احادیث پیامبر خدا9 پرداخته است تا به معنای این واژه در حدیث «لعن الله السارق یسرق البیضة...» دست یابد. تحقیق نشان می‌دهد که در کلام پیامبر خدا9 «بیضه» هم در معنای حقیقی - یعنی تخم مرغ - و هم در برخی معانی مجازی - که کلاه آهنی، مجتمع، خصیه، ورم بدن و زن سفید، سرور، دوشیزه و ...هستند _ به کار رفته است. همچنین ترکیب و بافت‌های این واژه در احادیث بیشتر به صورت اضافت، ممیَّز، مشبه به و با قرینه هایی کاربرد دارد؛ اما در روایت مورد بحث کاربردی غیر از این چهار صورت به نظر می‌آید که تأویلات و دیدگاه‌های متفاوتی از علما پدیدآورده است؛ برخی با در نظر گرفتن معنای حقیقی - بدون تأویل - آن را حمل بر معنای حقیقی نموده‌اند، و عده‌ای با برگزیدن معنای مجازی به تأویل آن پرداخته‌اند. از میان نظرات مختلف، تأویل «ذم و تقبیح سرقت و سوء فرجام» درست‌تر به نظر می‌رسد. برخی دیگر از علما از میان معانی مجازی کلاه‌آهنی را مراد گرفته‌اند که با دیگر روایات، استعمال عرب و قراین سازگار نیست.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. اعلام الحدیث(شرح صحیح البخاری)، ابوسلیمان حمد بن محمد خطابی، بی‏جا، جامعة ام القری، 1409ق.
  2. امالی السید المرتضی، سید شریف مرتضی، قم: منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، 1325ش
  3. بحار الأنوار، محمد باقر مجلسی، بیروت: مؤسسة الوفاء، 1404ق.
  4. تأویل مختلف الحدیث، عبدالله بن مسلم ابن قتیبه، بی‏جا، المکتب الاسلامی، موسسة الاشراق، 1419ق.
  5. تحفة الأبرار شرح مصابیح السنة، عبدالله بن عمر بیضاوی، کویت: دار الاوقاف و الشوون الاسلامیة، 1433ق.
  6. الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول الله صلى الله علیه و سلم و سننه و أیامه، محمد بن اسماعیل بخاری، بی‏جا، دار طوق النجاة، 1422ق.
  7. جمهرة اشعار العرب، أبو زید این ابی الخطاب، تحقیق: علی محمد الجبادی، مصر: نهضة مصر للطباعة و النشر و التوزیع، بی‏تا.
  8. دیوان الحماسة، ابوتمام حبیب بن اوس الطایی، بی‏جا، بی‏نا، بی‏تا.
  9. سنن ابی داود، سلیمان بن اشعث ابوداود، بیروت: المکتبة العصریة، بی‏تا.
  10. سنن الدار قطنی، ابوالحسن علی بن عمر دار قطنی، بیروت: موسسة الرسالة، 1424ق.
  11. سنن ترمذی، ابوعیسی محمد بن عیسی ترمذی، مصر: شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی الحلبی، 1395ق.
  12. شعب الایمان، احمد بن حسین بیهقی، ریاض: مکتبة الرشد مع دار السلفیة ببومبای بالهند، 1423ق.
  13. طرح التثریب فی شرح التقریب، عبدالرحیم و احمد عراقی، بی‏جا، الطبعة المصریة القدیمة – و صورتها دور عدة منها (دار إحیاء التراث العربی، مؤسسة التاریخ العربی و دار الفکر العربی)، بی‏تا.
  14. عوالی اللآلی، ابی أبی جمهور احسانی، قم: انتشارات سید الشهداء، 1405ق.
  15. العین، خلیل بن احمد فراهیدی، بی‏جا، دار و مکتبة الهلال، بی‏تا.
  16. فتح الباری شرح صحیح البخاری، احمد بن علی ابن حجر، بیروت: دارالمعرفة، 1379ق.
  17. الکافی، یعقوب کلینی، تهران: دار الکتب الإسلامی، 1365ش.
  18. کشف المشکل من حدیث الصحیحین، ابوالفرج عبدالحمن بن علی ابن جوزی، ریاض: دارالوطن، بی‏تا.
  19. مبادی العربیة، رشید شرتونی، قم: ایران، موسسه انتشارات دار العلم، 1388ش.
  20. المراسیل، سلیمان بن اشعث أبوداوود، بیروت: موسسة الرسالة، 1408ق.
  21. مرقاة المفاتیح شرح مشکاة المصابیح، علی بن محمد ملا قاری، بیروت: دارالفکر، 1422ق.
  22. مستدرک الوسائل، محدث نوری، قم: مؤسسة آل البیت:، 1408ق.
  23. مسند الإمام أحمد بن حنبل، احمد ابن حنبل، بی‏جا، موسسه الرساله، 1421ق.
  24. مسند البزار، ابوبکر احمد بن عمرو بزار، المدینة المنورة: مکتبة العلوم و الحکم، 1988 - 2009م.
  25. مسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل الی رسول الله9، مسلم بن حجاج نیشابوری، بیروت: دار احیاء التراث، بی‏تا.
  26. المسند الصحیح المُخَرّج عَلى صحیح مسلم، یعقوب بن اسحاق أبوعوانة، مملکة العربیة السعودیة: جامعة الاسلامیة، 1435ق.
  27. المصنف فی الاحادیث و الآثار، عبدالله بن محمد ابن ابی شیبه، ریاض: مکتبة الرشید، 1409ق.
  28. المعجم الوسیط، ابراهیم مصطفی و دیگران، بی‏جا، دار الدعوة، بی‏تا.
  29. معجم دیوان الادب، اسحاق بن ابراهیم فارابی، قاهره: مؤسسة دار الشعب للصحافة و الطباعة و النشر، 1424ق.
  30. معجم مقاییس اللغة، احمد بن فارس، بیروت: دار الفکر، بی‏تا.
  31. المفاتیح فی شرح المصابیح، حسین بن محمود مظهری، کویت: دار النوادر، 1433ق.
  32. المفردات فی غریب القرآن، حسین بن محمد راغب، دمشق – بیروت:، دار القلم - الدار الشامیة، 1412ق.
  33. الموطأ، مالک ابن انس، بیروت: داراحیائ التراث العربی، 1406ق.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 30 آبان 1398
  • تاریخ پذیرش: 30 آبان 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار