بسط متن و روش‏های ارائه مطلب در گفتمان شفاهی (تحلیلی زبان‏شناسی بر روایت «و بیوتهنّ خیر لهنّ»)

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

یکی از راه‏های فهم متن روایات، بررسی‏های زبان شناسانه از متون روایی است؛ به عنوان نمونه در منابع روایی مسلمانان روایتی با این مضمون آمده است که «لاتمنعوا نساءکم المساجد و بیوتهن خیر لهن». پدید آورنده این متن راوی‏ای مورد اعتماد است؛ اما راویان بعد از وی - که خارج از حوزه متن و خارج از محیط پدیدآورنده متن بوده‏اند - همه عبارات را در قالب یک گزاره خبری و واحد دستور زبانی و بدون اطّلاعات موقعیتی متن برای رسیدن به مصداق صحیح آن، نقل نموده‏اند. توجه به زمان، مکان، حالات گوینده، نوع تعبیر و لحن گفتار - که از مختصات فهم در زبان‏شناسی است - در این متن مفقود است؛ اما نسل‏های بعدی برای فهم مدلول ظاهری این روایت و فارغ از موقعیت برون زبانی متن، به کثرت نقل آن بسنده کرده و آن را روایتی درحوزه تفسیر عدم خروج زنان از خانه قرار داده‏اند.

کلیدواژه‌ها


  1. احکام القرآن، احمد بن علی الجصاص، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1415ق.
  2. اضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن، محمد الامین بن محمد المختار الشنقیطی، بیروت: دارالفکر، 1425ق.
  3. بررسی و تحلیل مطالعات حدیث شناختی هارالد موتسکی، فروغ پارسا، تهران: دانشگاه الزهراء. 1388ش.
  4. تاریخ‏گذاری حدیث روش‏ها و نمونه‏ها، ایگناس گلدزیهر، شاخت، فان اس، موتسکی و..، به کوشش و ویرایش: سید علی آقایی، تهران: انتشارات حکمت، 1394ق.
  5. تحفة الاحوذی، محمد بن عبدالرحمن بن عبدالرحیم المبارکفوری، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1410ق.
  6. الترغیب و الترهیب من الحدیث الشریف، عبدالعظیم بن عبد القوی المنذری، بیروت: دارالفکر. 1408ق.
  7. التمهید، یوسف بن عبدالله بن عبدالبر، المغرب: وزارة عموم الاوقاف و الشؤون الاسلامیة، 1387ق.
  8. تهذیب التهذیب، شهاب الدین احمد بن علی ابن حجر العسقلانی، بیروت: دارالفکر. 1404ق.
  9. تهذیب الکمال فی اسماء الرّجال، یوسف المزی، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1406ق.
  10. حدیث اسلامی خاستگاه‏ها و سیر تطور، هارالد موتسکی، به کوشش و ویرایش مرتضی کریمی‏نیا، قم: دارالحدیث، 1389ش.
  11. الرعایة فی علم الدرایة، زین الدین بن علی العاملی الشهید الثانی، قم: مکتبة آیة الله المرعشی، 1408ق.
  12. سنن ابی‏داود، سلیمان بن الاشعث السجستانی، بیروت: دارالفکر. 1410ق.
  13. سنن الکبری، احمد بن الحسین البیهقی، بیروت: دارالفکر، بی‏تا.
  14. صحیح ابن‏ خزیمه، محمد بن اسحاق بن خزیمة، بیروت: المکتب الاسلامی. 1412ق،
  15. صحیح البخاری، محمد بن اسماعیل البخاری، بیروت: دارالفکر، 1401ق.
  16. الکنی جزء من التاریخ الکبیر، محد بن اسماعیل البخاری، دیاربکر: المکتبة ‏الاسلامیة، بی‏تا.
  17. المحلی، علی بن احمد بن سعید بن حزم، بیروت: دارالفکر، بی‏تا.
  18. المستدرک علی الصحیحین، ابوعبدالله محمد بن عبدالله الحاکم النیشابوری، بیروت: دارالمعرفة، بی‏تا.
  19. مسند ابن ابی یعلی، محمد بن ابی یعلی، بیروت: دارالمعرفة، بی‏تا.
  20. مسند ابن حنبل، احمد بن محمد بن حنبل، بیروت: دار الصادر، بی‏تا.
  21. مسند الشهاب، محمد ابن سلامه القضاعی، بیروت: مؤسسه الرساله. 1405ق.
  22. المصنّف، عبدالله بن محمد ابن ابی شیبة، بیروت: دارالفکر، 1409ق.
  23. المعتبر، ابوالقاسم جعفر بن الحسن المحقّق الحلّی، قم: مؤسسة السیّد الشهداء7، 1364ش.
  24. المعجم الأوسط، ابوالقاسم سلیمان بن احمد الطبرانی، تحقیق: بدارالحرمین، نشر دارالحرمین، 1415ق.
  25. المعجم الکبیر، ابوالقاسم سلیمان بن احمد الطبرانی، بیروت: داراحیاء التراث العربی، بی‏تا.
  26. مقباس الهدایة، عبدالله مامقانی، قم: دلیل ما، 1385ش.
  27. نیل الأوطار من الاحادیث سیّد الأخبار، محمد بن علی بن محمد الشوکانی، بیروت: دارالجبل. 1973م.