تحلیل مؤلفه‏های زیبایی‏شناختی انسجام در کلام دعای ابوحمزه ثمالی با تکیه بر رویکرد هلیدی و حسن

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات عرب دانشگاه رازی

3 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عرب دانشگاه رازی

چکیده

 مفهوم انسجام به منظور درک بهتر روابط معنایی بین جملات ارائه شده است تا آن‏ها ‏را به مثابه ‏یک متن، از غیر متن جدا کند. این نوشتار با تکیه بر نظریه انسجام هلیدی و حسن، دعای شریف «ابوحمزه ثمالی» را از سه بُعد دستوری، واژگانی و پیوندی و به روش توصیفی – تحلیلی مورد واکاوی قرار داده است. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ‏گویی به این سؤالات است که: الگوی انسجــام تــا چه اندازه در متن‏بودگی دعای ابوحمزه ثمالی نقش دارد؟ آیا می‏توان مؤلفه‏های انسجام را بر متن این دعا منطبق دانست؟ یافته‏های پژوهش حاکی از این است که عنصر ارجاع، هم‏معنایی، تکرار و از میان ادات پیوندی، ادات افزایشی، تأکیدی و موصولات بیشترین بسامد را در متن دعا داشته‏اند و زمینه ‏ایجاد کلامی به این جامعیت و گستردگی، با بند‏های فراوان را برای تحقق بخشیدن به معرفت خداوند و نشان دادن راه سعادت و نجات بشر فراهم کرده است و توانمندی امام سجاد7 را در هنر شناخت کلام به خوبی نشان می‏دهد.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم.
  2. الاتسـاق و الانسجام فی روایة سمرقند لأمین معلوف، لمیاء شنـوف، إشراف: سعیدة کحیل، جامعة منتوری – قسنطینة، کلیة الآداب واللغات قسم الترجمة، 2008م.
  3. ارزیابی نظریه‌های انسجام و پیوستگی متنی: به سوی چارچوبی برای ارزیابی خوانش‌پذیری در سطح گفتمان، رامین گلشائی، مجله­ی پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، 1392ش، شماره سی و یکم.
  4. أسالیب المعانی فی القرآن، السید جعفر باقر حسینی، قم: بوستان کتاب (مرکز الطباعة والنشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی، 1427ق.
  5. الإقبال بالأعمال الحسنة، سیّد رضی الدین ابن طاووس، محقق: جواد قیومی اصفهانی، قم: مؤسسه عمران مساجد، بی­تا.
  6. بحار الأنوار، محمد باقر المجلسی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
  7. بررسی تطبیقی زبان ارزیابی از دیدگاه نقشگرایی در زبان فارسی و انگلیسی، محمدرضا احمدخانی، فاطمه یوسفی­راد، اکرم دهقان­زاده، نشریه ادبیات تطبیقی دانشگاه باهنر کرمان، 1395ش. شمـاره­ی 14.
  8. بررسی عناصر انسجام متن در داستان حضرت موسی با رویکرد زبان­شناسی نقش­گرا، مهدی مسبوق، شهرام دلشاد، فصلنامه پژوهش­های ادبی – قرآنی، 1395ش، شماره اوّل.
  9. بشنو از نی (مروری بر دعای ابوحمزه ثمالی)، علی صفایی حائری، قم: انتشارات لیلة القدر، 1384ش.
  10. تحلیل گفتمان انتقادی، فردوس آقاگل­زاده، تهران: شرکت انتشارت علمی و فرهنگی، چاپ اول، 1385ش.
  11. جواهر البلاغة، السید أحمد الهاشمی، قم: نشر قدس رضوی، 1383ش.
  12. درآمدی بر اصول ترجمه، کاظم لطفی­پور ساعدی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ هشتم، 1387.
  13. دلائل الإعجاز فی القرآن، الإمام عبدالقاهر الجرجانی، بیروت: دارالکتب العربی، 1420ق.
  14. زبان­شناسی متن و الگوی انسجــام در آرای نحوی، بلاغی و نقدی عربی قدیم، علیرضا نظری، خلیل پروینی، کبری روشنفکر، فردوس آقاگل­زاده، مجله­ی ادب عربی، 1390ش، شماره­ی سوم.
  15. زبان و ذهن، نوام چامسکی، ترجمه­ی کورش صفوی، تهران: هرمس، چاپ جهارم، 1387ش.
  16. عشق و رستگاری (شرح دعای ابو حمزه ثمالی)، احمد زمردیان شیرازی، تهران: کتابفروشی اسلامیه، 1362ش.
  17. عناصر برجسته­ی انسجام در بائیه متنبّی بر اساس نظریه هلیدی، سیدرضا میراحمدی، مریم آقاجانی، مجله­ی زبان و ادبیات عربی (ادبیات وعلوم انسانی سابق)، 1396ش، شماره هفدهم.
  18. لسانیات النصّ، محمد الخطابی، دارالبیضاء: مرکز الثقافی العربی. الطبعة الثانی، 2006م.
  19. مائة مبحث ومبحث فی ضلال دعاء أبی حمزة الثمالی، الشیخ جبار جاسم مکاوی، تحقیق: عبدالحلیم عوض الحلیّ، مؤسسة الطبع والنشر التابعة للآستانة الرضویة المقدسة مجمع البحوث اللإسلامیة، الطبعة الأولى، 1435ق.
  20. مبانی زبان­شناسی متن، پرویز البرزی، تهران، امیرکبیر، چاپ اول، 1386ش.
  21. مبانی زیبایی­شناختی و چگونگی کارکرد عوامل انسجام در شعر با بررسی «کتیبه» اخوان ثالث و «خوابی در هیاهو» از سهراب سپهری، مریم درپر، مجله­ی شعرپژوهی (بوستان ادب) دانشگاه شیراز، 1393ش، شماره­ی دوم. 
  22. معناکاوی، به سوی نشانه­شناسی اجتماعی، فرهاد، ساسانی، تهران: علم، 1389ش.
  23. موسیقی شعر، محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگاه، چاپ پنجم، 1376ش.
  24. نهج البلاغه، ترجمه­ی محمد دشتی، قم: انتشارات زاهدی، چاپ اول، 1385ش.