روایت «لا یُقاتل معی، مَن علیه دَین»، در ترازوی نقد

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، رشته قرآن و متون دینی، دانشگاه قرآن و حدیث

2 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه باقرالعلوم(ع)

3 استادیار دانشگاه قرآن و حدیث.

چکیده

در منابع اهل‏سنت خبری از سیّدالشهداء7 نقل شده که در آستانه روز عاشورا خطاب به یارانش فرمود: «لایُقاتل معی، مَن علیه دَین». طبق این خبر، امام7 کسانی را که بدهکاری مالی داشته‏اند، از همراهیِ با خود در جهاد و شهادت منع کرده‏ و خواستار خروج آنان از جمع دیگر یاران خود شده‏ است. این خبر، اهمیّت حق‏الناس و لزوم ادای آن را مورد تأکید قرار داده و فراوان، مورد استناد واقع می‏شود. مقاله پیش‏رو ضمن بررسی محتوایی این خبر، تلاش دارد به درستی یا نادرستی آن دست یابد. یافته‏های تاریخی، حکایت از آن دارد که گزارش مورد نظر، ضعیف و غیرقابل اعتماد است. گویا چنین خبری ساخته شده تا از زبان سیّدالشهداء7، اهمیت فوق‏العاده پرداخت «دَین» نسبت به تکالیف دیگر، حتی در بالاترین سطح آن، یعنی جهاد و نبرد با دشمنان فرزند رسول خدا9 و محافظت از جان ایشان را دست‏کم در میان پیروان و شیعیان آن حضرت نهادینه نماید.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد بن ادریس، الجرح و التعدیل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1271ق.
  2. ابن ابی شیبة کوفی، المصنّف، تحقیق سعید اللحام، بیروت، دارالفکر، 1409ق.
  3. ابن اثیر، علی بن ابی الکرم محمد بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، 1385ق.
  4. ابن اعثم، احمد بن اعثم کوفی، کتاب الفتوح، تحقیق علی شیری، دار الاضواء، 1411ق.
  5. ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الأمم والملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1415ق.
  6. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، الموضوعات، تحقیق عبدالرحمن محمد عثمان، المکتبة السلفیة، 1388ق.
  7. ابن حنبل، احمد بن محمد، العلل ومعرفة الرجال، تحقیق وصی الله محمد عباس، دار الخانی، 1422ق.
  8. ابن حنبل، احمد بن محمد، مسند احمد، بیروت، دار صادر، 1401ق.
  9. ابن سعد، محمد بن سعد، ترجمة الامام الحسین، تحقیق سید عزیز طباطبائی، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم، 1415ق.
  10. ابن ‌طاووس، علی بن موسی، سعد السعود، تحقیق صاحب علی محبی، قم، دار الذخائر للمطبوعات، 1428ق.
  11. ابن قدامة، عبدالله بن احمد بن محمد بن قدامة، المغنی، دار الکتاب العربی، 1404ق.
  12. ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، نشر ادب الحوزة، 1405ق.
  13. انصاری، محمد علی، الموسوعة الفقهیة المیسرة، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1433ق.
  14. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، دار الفکر، 1401ق.
  15. بغدادی، عبد القاهر ابن طاهر، الفرق بین الفرق و بیان فرقة الناجیة منهم، دار الجیل، 1408ق.
  16. بغوی، حسین بن مسعود، تفسیر البغوی المسمی معالم التنزیل، تحقیق عبد الرزاق مهدی، دار احیاء التراث العربی، 1420ق.
  17. بلاذری، احمد ­بن ­یحیی، انساب­ الاشراف، تحقیق سهیل زکّار و ریاض زرکلى، بیروت، دارالفکر، 1417ق.
  18. ترمذی، محمد بن عیسی بن سورة، سنن ترمذی، تحقیق عبد الوهاب عبد اللطیف، 1403ق.
  19. ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، تحقیق نظیر ساعدی، دار احیاء التراث العربی، 1422ق.
  20. ثقفی، ابراهیم بن محمد، الغارات، تحقیق سید جلال الدین حسینی ارموی محدث، تهران، سلسله انتشارات انجمن آثار ملی، 1353.
  21. جرجانی، ابواحمد عبد الله بن عدی، الکامل فی الضعفاء الرجال، تحقیق دکتر سهیل زکار، دارالفکر، 1409ق.
  22. حرانى، حسن بن علی، تحف العقول، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1404ق.
  23. حکیم، محمد تقی، الاصول العامة للفقه المقارن، موسسة آل البیت لاحیاء التراث، 1979ق.
  24. حلی، تقی الدین حسن بن علی بن داود، رجال ابن داود، تحقیق سید محمد صادق بحرالعلوم، نشر الحیدریة، 1392ق.
  25. حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1414ق.
  26. حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، تحقیق جواد قیومی، نشرالفقاهة، 1417ق.
  27. خطیب بغدادی، احمد بن علی، المتفق و المفترق، تحقیق دکتر محمد صادق آیدن الحامدی، نشر دارالقاری، 1405ق.
  28. خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، الثقافة الإسلامیة فی العالم، 1413ق.
  29. ذهبی، محمد بن احمد بن عثمان، سیر اعلام النبلاء، دارالحدیث، قاهره، 1427ق.
  30. ذهبی، محمد بن احمد بن عثمان، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، تحقیق علی محمد البجاوی، دار المعرفة، 1382ق.
  31. الزحیلی، وهبة، موسوعة الفقه الاسلامی و القضایا المعاصرة، دمشق، دارالفکر، 1431ق.
  32. سبط بن جوزى، یوسف بن فُرُغلی، تذکرة الخواص، مجمع جهانی اهل بیت(ع)، 1426ق.
  33. سجستانی، سلیمان بن اشعث، سنن ابی داود، تحقیق سعید محمد اللحام، دارالفکر، 1410ق.
  34. سیمای سفیان ثوری در عرفان، مریم کرملو و احمد ذاکری، فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی، دوره4، شماره14، زمستان 1391.
  35. شاطبی، إبراهیم بن موسى، الموافقات فی اصول الفقه، تحقیق مشهور بن حسن آل سلمان، دار ابن عفان، 2008م.
  36. صدوق، محمد بن علی، الامالی، تهران، انتشارات کتابچی، 1376.
  37. صدوق، محمد بن علی، ثواب الأعمال، تحقیق سید محمد مهدی سید حسن خرسان، منشورات الرضی، 1368.
  38. صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، تحقیق علی اکبر غفاری، موسسة النشر الاسلامی، 1405ق.
  39. صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، انتشارات اسلامی، 1361.
  40. صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، انتشارات اسلامی، 1413ق.
  41. طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی عبد المجید السلفی، مکتبة ابن تیمیه، 1401ق.
  42. طبرانی، سلیمان بن احمد، مسند الشامیین، تحقیق حمدی عبد المجید السلفی، موسسة الرسالة، 1417ق.
  43. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بریل، 1879م.
  44. طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، تحقیق میرداماد استرآبادی و سید مهدی رجائی، موسسة آل البیت، 1404ق.
  45. طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، تحقیق جواد قیومی، نشرالفقاهة، 1417ق.
  46. طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، تحقیق سید محمد تقی کشفی، المکتبة المرتضویة، 1387ق.
  47. طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، تحقیق جواد قیومی، موسسة النشر الاسلامی، 1415ق.
  48. عاملی، زین­الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تحقیق سیدمحمد کلانتر، موسسة الاعلمی للمطبوعات، 1410ق.
  49. عاملی، محمد بن جمال الدین، القواعد و الفوائد، تحقیق سید عبد الهادی حکیم، مکتبة المفید، 1360.
  50. عاملی، محمد بن جمال الدین، اللمعة الدمشقیة، دارالفکر، ۱۴۱۱ ق.
  51. عسقلانی، احمد بن علی بن حجر، تقریب التهذیب، تحقیق مصطفی عبد القادر عطا، دار المکتبة العلمیة، 1415ق.
  52. عسقلانی، احمد بن علی بن حجر، تهذیب التهذیب، دارالفکر، 1404ق.
  53. عسکری، ابو هلال، الفروق اللغویة، تنظیم شیخ بیت الله بیات، موسسة نشر الاسلامی، 1412ق.
  54. عطار نیشابوری، محمد بن ابراهیم،  تذکرة الاولیاء، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 2006م.
  55. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، تحقیق دکتر مهدی مخزومی و دکتر ابراهیم سامرائی، موسسة دارالهجرة، 1409ق.
  56. قزوینی، محمد بن یزید، سنن ابن ماجة، تحقیق محمد فواد الباقی، دارالفکر، 1401ق.
  57. قمی‌، ابوالقاسم ‌بن‌ محمدحسن، جامع الشتات، تحقیق مرتضی رضوی، کیهان، 1371.
  58. قمی‌، ابوالقاسم ‌بن‌ محمدحسن، قوانین الاصول، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت(ع)، 1401ق.
  59. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، دار الکتب الاسلامیة، 1363.
  60. کوفی، محمد بن سلیمان، مناقب الامام امیرالمومنین، تحقیق محمد باقر محمودی، مجمع احیاء الثقافة الاسلامیة، 1412ق.
  61. مامقانى، عبد اللّه بن محمد حسن، نهایة المقال فی تکملة غایة الآمال، مجمع الذخائر الإسلامیة، 1350ق.
  62. مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، تحقیق بشار عواد معروف، موسسة الرسالة، 1406ق.
  63. مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، چاپ مؤسسه نشر اسلامی، 1392.
  64. مغربی، نعمان بن محمد، شرح الاخبار، تحقیق سید محمد حسینی جلالی، موسسة النشر الاسلامی، 1414ق.
  65. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، دارالمفید، 1414ق.
  66. موتسکی، هارالد، حدیث اسلامی خاستگاه­ها و سیر تطور، ویرایش مرتضی کریمی نیا، قم، انتشارات دارالحدیث، 1390.
  67. نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، دارالفکر، 1401ق.
  68. وزارت اوقاف، الموسوعة الفقهیة، کویت، وزارة الاوقاف و الشئون الاسلامیة، 1423ق.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 05 دی 1398
  • تاریخ پذیرش: 05 دی 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار