تحلیل اندیشه‌های رجالی شیخ محمد عاملی در استقصاء الاعتبار

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دبیر آموزش و پرورش

2 دانشیار دانشگاه مازندران

3 استادیار دانشگاه مازندران

10.22034/hs.2020.13063

چکیده

بی‌تردید، مباحث رجالی سهم بسزایی در اعتبارسنجی روایات دارند، اما اختلاف دیدگاه‌های عالمان در برداشت از تعابیر رجالیان متقدم، گاه نیل به حقیقت را دشوار ساخته است. تبیین اندیشه‌های رجالی شیخ محمد عاملی نواده شهید ثانی که از مدققان فن است، می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد. نوشتار حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی، به تبیین برخی دیدگاه‌های خاص وی در حوزه اعتبارسنجی روایات و علم رجال می‌پردازد. بنا به یافته‌های پژوهش، شیخ عاملی توصیفاتی را که در کتب رجالی متقدم، ذیل نام راوی فرعی مطرح‌شده، به راوی اصلی برمی‌گرداند؛ طرق شیخ طوسی به احمد بن محمد اشعری را معتبر می‌داند؛ وکالت را فقط در شرایط خاص دال بر وثاقت وکیل دانسته، درحالی‌که برای متأخران، احراز این شرایط اغلب امکان‌پذیر نیست؛ قائل به تفصیل در معنای «خیر» شده و آن را مفیدِ مدح می‌داند؛ همچنین، با اقامه شواهد و مدارک، استثنائات ابن‌ولید را در نوادر الحکمه موجب قدح راوی نمی‌انگارد؛ که دو دیدگاه آخر ایشان قابل نقد هستند.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن مجید.
  2. اتقان المقال، محمد طه، نجف: المطبعه العلویه، ۱۳۴۰ق.
  1. اختیار معرفة الرجال، محمد بن عمر کشی، قم: آل البیت:، اول، ۱۴۰۴ق.
  2. ارث، جواد شبیری، سال(۹۵-۹۶)، جلسه: ۹۵/۰۹/۲۸.
  3. الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، محمد بن حسن طوسى، تهران: دار الکتب الإسلامیة، اول، ۱۳۹۰ق.
  4. إستقصاء الاعتبار فی شرح الإستبصار، محمد بن حسن بن شهید ثانی عاملی، قم: آل البیت:، اول، ۱۴۱۹ق.
  5. اصول علم الرجال، مسلم داوری، قم: دارالمحبین، اول، ۱۴۲۶ق.
  6. أمل الآمل، ابوجعفر حر عاملی، بغداد: مکتبه الاندلس، بی‏تا.
  7. بحوث فی مبانی علم الرجال، محمد سند و محمدصالح تبریزی، قم: مدین، اول، ۱۴۲۶ق.
  8. تحریر المقال، مهدی هادوی تهرانی، قم: خانه خرد، ۱۳۸۳ش.
  9. التحقیق، حسن مصطفوی تبریزی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ ش.
  10. تکمله الرجال، عبدالنبى کاظمى، قم: أنوار الهدى‏، ۱۴۲۵ق.
  11. تنقیح المقال، عبدالله مامقانی، قم: آل البیت:، ۱۴۳۱ق.
  12. تهذیب الأحکام، محمد بن الحسن طوسى، تهران: دار الکتب الإسلامیه‏، چهارم، ۱۴۰۷ ق‏.
  13. جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات، محمد بن على اردبیلى، بیروت: دارالأضواء، اول، ۱۴۰۳ق.
  14. حاوی الأقوال، عبدالنبی بن سعد الدین جزائری، قم: ریاض الناصری، ۱۴۱۸ق.
  15. خاتمة مستدرک الوسائل، محدث نوری، قم: آل البیت:، بی‏تا.
  16. خلاصة الأقوال، حسن بن یوسف حلى، محقق: جواد قیومی، اول، قم: النشر الاسلامی‏، ۱۴۱۷ق.
  17. رجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، قم: النشر الاسلامی، چ۶، ۱۳۶۵ش.
  18. الرجال، احمد بن حسین‏ بن غضائرى، قم: دار الحدیث، اول، ۱۴۲۲ق.
  19. الرجال، حسن بن یوسف حلى، قم: الشریف الرضی‏، دوم، ۱۴۰۲ق.
  20. الرجال، محمد بن حسن طوسی، قم: النشر الإسلامی، سوم، ۱۳۷۳ش.
  21. الرسائل الرجالیة، محمد بن محمد ابراهیم کلباسى، مصحح: محمد حسین درایتى، قم: دارالحدیث، اول، ۱۴۲۲ق‏.
  22. الرعایة فی علم الدرایة، مهدی هادوی تهرانی، قم: خانه خرد، ۱۴۲۶ق.
  23. الرواشح السماویة، محمدباقر بن محمد میرداماد، کتابخانه مجازی نورلایب(فاقد سایر اطلاعات).
  24. زبدة المقال من معجم الرجال، مرتضى بسام‏، بیروت: دار المحجة البیضاء، ۱۴۲۶ق.
  25. شرح اصول الکافی، محمد صالح بن احمد مازندرانی، تهران: المکتبه الاسلامیه للنشر و التوزیع، اول، ۱۳۸۵ش.
  26. عدة الرجال، محسن بن حسن اعرجى کاظمى، قم: اسماعیلیان‏، اول، ۱۴۱۵ق.
  27. الفوائد الرجالیه، محمدباقر وحید بهبهانی، کتاب‏خانه مجازی فقاهت(فاقد سایر اطلاعات).
  28. الفهرست، محمد بن حسن طوسی، قم: نشر الفقاهة، اول، ۱۴۲۰ق.
  29. کلیات علم رجال، جعفر سبحانی، ترجمه: علی اکبر روحی و مسلم قلی‏‏پور گیلانی، قم: بی‏‏جا، اول، ۱۳۸۴ش.
  30. لسان العرب، محمد بن مکرم بن منظور، بیروت: دار صادر، سوم، ۱۴۱۴ ق.
  31. لؤلؤة البحرین، یوسف بحرانی، قم: آل البیت:، بی‏تا.
  32. مجمع الرجال، عنایةالله قهپایى، قم: اسماعیلیان‏، دوم، ۱۳۶۴ش.
  33. مجمع الفائدة و البرهان، احمد مقدس اردبیلی، قم: النشر الإسلامی، بی‏تا.
  34. مدارک الاحکام، محمد موسوی عاملی، قم: آل البیت:، بی‏تا.
  35. معجم رجال الحدیث، ابوالقاسم خویی، بی‏‏جا، بی‏‏نا، پنجم، ۱۴۱۳ق.
  36. المفردات، حسین بن محمد راغب اصفهانى، بیروت: دارالعلم الدار الشامیة، اول، ۱۴۱۲ق.
  37. مقباس الهدایه، عبدالله مامقانی، قم: آل البیت:، ۱۴۱۱ق.
  38. من لا یحضره الفقیه، محمد بن علی بن حسین بن بابویه، قم: دفتر انتشارات اسلامى‏، دوم، ۱۴۱۳ق.
  39. منهج المقال، محمد بن على استرآبادى، قم: آل البیت:، ۱۴۲۲ق.
  40. نقد الرجال، بن حسین تفرشى، قم: آل البیت:، اول، ۱۳۷۷ش.
  41. نکاح، جواد شبیری، سال نهم(۸۵-۸۶)، جلسه: ۹۴۳ - ۹۳۷.
  42. وسائل الشیعة، محمد بن حسن حر عاملى، قم: آل البیت:، اول، ۱۴۰۹ق‏.
  43. وصول الأخیار، حسین بن عبدالصمد عاملی، قم: مجمع الذخائر الاسلامیه، ۱۳۶۱ش.
  44. «ابن‏ولید و مستثنیات وی»، محمدتقی شاکر و علی‏رضا حسینی، مجله حدیث پژوهی، ش۹، ۱۳۹۲ش.
  45. «بررسی اعتبار مستثنیات ابن‏ولید»، رضا پورصدقی:
  46.  http://m-feqhi.ir/index.php/2015-08-03-12-56-32/344-2017-09-27-06-03-36#_ftn6.
  47. «بررسی و شرح مستند قاعده رجال نوادر الحکمه»، محمدکاظم رحمان‏ستایش و محمد صالحی عارف، پژوهشنامه ثقلین، ش۳، ۱۳۹۳ش.