مبانی و قواعد توثیق راویان در کتاب «رجال تفسیری»

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

2 استادیار گروه قرآن و حدیث دانشگاه شاهد

چکیده

علم رجال در پی آن است که با شناخت هویت دقیق راویان، میزان اعتماد به آنان در حوزۀ روایت‏گری را نشان دهد و به توثیق یا تضعیفشان رهنمون شود. آرای رجالیان، چه توثیق و چه تضعیف، بر بنیادهایی نهاده شده و تابع قواعد و ضوابطی است و روشن داشتِ آن‏ها می‏تواند بر منظومه فکری ایشان پرتویی افکند و راه را بر ارزیابی دقیق‏تر آن هموار سازد. پژوهش پیش رو بر آن است تا مبانی و قواعد توثیق را در کتاب رجال تفسیری بررسی کند. از بررسی کتاب چنین بر می‏آید که نویسندگان بر آن‏اند که هر گاه با احراز شرایط و ضوابط از دیدگاهی رجالی اطمینان حاصل شود، می‏توان آن را برای توثیق خاصّ راوی به کار بست. بدین سان توثیق خاصّ معصوم، توثیقات رجالیان متقدم و متأخر شیعی و حتّی آرای رجالیان اهل سنّت کارآمد است. به باور ایشان نیک عقیدگی، حسن عمل و پای‏بندی به دین، جایگاه و منزلت راوی نزد امام و شیعیان، عملکردهای روایی راوی و تعامل مثبت‏انگارانه جامعه شیعه نسبت به راوی از عوامل و اسباب حسن اوست. توثیق راویان کتاب کامل الزیارات و تفسیر القمی، توثیق اساتید راویان جلیل القدر، ثقات سه گانه، عالمان قم و به ویژه احمد بن محمد بن عیسی، نجاشی، جعفر بن بشیر، توثیق راویانی که محدّثان بزرگ بر آن‏ها اعتماد کرده‏اند، توثیق راویان کتاب‏های معتبر شیعه، توثیق مشایخ اجازه و مستجیزان ایشان، توثیق وکلای ائمه:، توثیق راویانی که مورد ترحّم و ترضّی قرار گرفته‏اند، توثیق راویان واقع در اسناد محکوم به صحِت، توثیق مصاحبان معصوم، راویان کثیر الروایة، معاریف و صاحبان اصل از جمله توثیقات عامّی است که در استنتاج حسن حال راویان در این کتاب از آن‏ها بهره برده‏اند.

کلیدواژه‌ها


  1. الإختصاص، محمد بن محمد بن نعمان(شیخ مفید)(منسوب)، تحقیق: علی اکبر غفاری و سید محمود زرندی،بیروت: دار المفید، 1414ق.
  2. إختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن طوسی(شیخ طوسی)، تحقیق: سید مهدی رجائی، قم: آل البیت، 1404ق.
  3. الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، محمد بن محمد بن نعمان(شیخ مفید)، تحقیق: مهدی نجف،بیروت: دار المفید، 1414ق.
  4. استقصاء الإعتبار فی شرح الإستبصار، محمد بن حسن بن زین الدین عاملی، قم: آل البیت، 1419ق.
  5. بحوث فی علم الرجال، محمد آصف محسنی، قم: سید الشهداء، 1362ش.
  6. تسنیم: تفسیر قرآن کریم، عبد الله جوادی آملی، قم: اسراء، 1378ش
  7. تعلیقة علی منهج المقال، محمد باقر بن محمد اکمل (وحید بهبهانی)، بی جا: بی نا، بی تا
  8. تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی، تحقیق: سید طیب جزائری، قم: دار الکتاب، 1404ق.
  9. تفسیر روایی جامع، عبد الهادی مسعودی، قم: پژوهشگاه قرآن و حدیث، 1395ش.
  10. تفسیر موضوعی جلد 1: قرآن در قرآن، عبد الله جوادی آملی، تنظیم: محمد محرابی، قم: اسراء، 1388ش
  11. جوابات أهل الموصل فی العدد و الرؤیة، محمد بن محمد بن نعمان(شیخ مفید)، تحقیق: مهدی نجف،بیروت: دار المفید، 1414ق.
  12. خاتمة مستدرک الوسائل، حسین نوری(محدّث نوری)، قم: آل البیت، 1415ق
  13. رجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1416ق.
  14. رجال تفسیری، عبد الله جوادی آملی، تحقیق و پژوهش: ابو طالب علی نژاد جویباری، قم: اسراء، 1393ش.
  15. الرسائل الرجالیة، ابو المعالی کلباسی،تحقیق: محمد حسین درایتی، قم: دار الحدیث، 1422ق.
  16. روش شناسی علم کلام، رضا برنجکار، تهران: سمت، 1393ش.
  17. طرائف المقال فی معرفة طبقات الرواة، سید علی بروجردی، تحقیق: سید مهدی رجائی، قم: کتابخانۀ مرعشی، 1410ق
  18. العدة فی أصول الفقه، محمد بن حسن طوسی(شیخ طوسی)، تحقیق: محمد رضا انصاری قمی، قم: ستاره، 1417ق.
  19. الفوائد الرجالیة، محمد مهدی کجوری شیرازی، تحقیق: محمد کاظم رحمان ستایش، قم: دار الحدیث، 1424ق.
  20. الفهرست، محمد بن حسن طوسی(شیخ طوسی)، تحقیق: جواد قیومی، قم: نشر الفقاهة، 1417ق
  21. قاعدۀ لا ضرر و لا ضرار، سید علی سیستانی، قم: مهر، 1414ق.
  22. قبسات من علم الرجال، سید محمد رضا سیستانی، تنظیم: سید محمد بکاء، بیروت: دار المؤرخ العربی، 1437ق
  23. کامل الزیارات،جعفر بن محمد بن قولویه قمی، تحقیق: جواد قیومی، قم: مؤسسة الفقاهة، 1417ق.
  24. کلیات فی علم الرجال، جعفر سبحانی، قم: مرکز مدیدریت حوزه، 1410ق.
  25. کمال الدین و تمام النعمة، محمد بن علی بن بابویه(شیخ صدوق )، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم: موسسۀ نشر اسلامی، 1405ق.
  26. مبانی حجیّت آرای رجالی، سیف الله صرامی، قم: دار الحدیث، 1384ق.
  27. معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواةابو القاسم خوئی، بی جا: بی نا، 1413ق.
  28. بررسی دلائل و اسباب «رافضی، ناصبی و شیعی» خواندن راویان و اعتبار سنجی آنها از نظر رجال پژوهان اهل سنّت،علیرضا طبیبی، علیرضا، مجید زیدی جودکی و فهیمه جفرسته، مطالعات فهم حدیث،1398ش، شماره 10.
  29. بررسی رجالی تصحیحات علامه حلی نسبت به طرق و اسانید، جمال الدین حیدری فطرت، علوم حدیث،1388ش، شماره 54.
  30. پژوهشی پیرامون تفسیر قمی، سید احمد موسوی، کیهان اندیشه، 1369ش،شمارۀ 32، ص94.
  31. روایات تفسیری شیعه، گونه شناسی و حجیّت، مهدی مهریزی، علوم حدیث، 1389ش، شماره 55.
  32. شیخ مفید و کتاب الإختصاص، سید جواد شبیری زنجانی، مجموعه مقالات کنگرۀ شیخ مفید،1413ق، شماره، 92.
  33. مدخل تفسیر علی بن ابراهیم قمی، سید جواد شبیری زنجانی، دانشنامۀ جهان اسلام،1383ش، ج7.
  34. نقد و بررسی تفسیر قمی(ساختار شناسی و درون شناسی)، پوران میرزایی، پایان نامه کارشناسی ارشد رشتۀ تفسیر اثری، دانشکدۀ علوم حدیث شهر ری، 1386ش.