شناخت و بررسی حوزه حدیثی طبرستان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده علوم قرآنی آمل

2 استاد پردیس فارابی قم

3 استادیار جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

در گذشته حوزه‏های حدیثی بسیاری توسط جریان‏های حدیثی شکل گرفته‏اند که به ویژه در پنج سده نخست هجری، در استوارسازی بنیان‏های حدیث نقش بسیار مهمی داشته‏اند. لذا شناخت و بررسی هر یک از این حوزه‏ها، علاوه بر این‏که روشن کننده بخشی از تاریخ حدیث است، در بازشناسی محدثان هر منطقه و دستاوردهای آن‏ها نیز مؤثر است. در این میان، یکی از حوزه‏هایی که یادکردِ آن در پژوهش‏های معاصر مغفول مانده، حوزه حدیثی طبرستان است که موجودیت خود را از قرون نخست هجری تا دوره میانه و متأخر با دو رویکرد شیعه و سنی حفظ کرد. این پژوهش - که به شیوه توصیفی و تحلیلی سامان یافته - به بررسی و شناخت حوزه حدیثی زیدیه در طبرستان می‏پردازد. نتایج تحقیق نشان می‏دهد که حوزه حدیثی زیدیه در طبرستان در طلیعه قرن چهارم هجری پایه‏گذاری شد و محدثان بزرگ این مذهب با برپایی مجالس حدیث و کوشش برای آموزش حدیث، سفر به پایتخت‏های مهم دینی و دیدار با مشایخ بزرگ حدیث و آشنایی با دیدگاه‏های گوناگون و تألیف کتاب‏های حدیثی، حوزه حدیثی زیدیه طبرستان را رونق بخشیدند.

کلیدواژه‌ها


  1. اعیان الشیعه، سید محسن امین، بیروت: مؤسسه دارالتعارف للمطبوعات، چاپ اول، 1406ق.
  2. الإفاده فی تاریخ الأئمه الساده، یحیی بن حسین هارونی، تحقیق ابراهیم محمد و هادی بن حسن بن هادی، صعده: مرکز اهل البیت للدراسات الاسلامیه، 1422ق.
  3. البدء و التاریخ، مطهر بن طاهر مقدسی، بی­جا، مکتبۀ الثقافۀ الدینی، بی­تا.
  4. البساط، ناصر للحق، تحقیق عبدالکریم احمد جدبان، صعده: مکتبه التراث الاسلامی، 1418ق.
  5. تاریخ ابن خلدون، عبدالرحمن بن خلدون، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، چاپ اول، 1363ش.
  6. تاریخ تبرستان، اردشیر برزگر، تصحیح محمد شکری، تهران: نشر رسانش، چاپ اول،1380ش.
  7. تاریخ طبرستان، بهاء الدین ابن اسفندیار، تهران: نشر کلاله خاور، چاپ اول،1320ش.
  8. تاریخ طبرستان، بهاء الدین ابن اسفندیار، تهران: نشر کلاله خاور، چاپ دوم، 1366ش.
  9. تاریخ مدینه دمشق، ابوالقاسم بن عساکر، تحقیق العمری، بیروت: دارالفکر، 1415ق.
  10. تتمه المصابیح، علی بن بلال آملی، تحقیق عبدالله الحوثی، صنعا: مؤسسه الامام زید، 1423ق.
  11. تیسیر المطالب فی أمالی أبیطالب، تحقیق عبدالله بن حمود، صنعا: مؤسسه الامام زید، 1423ق.
  12. چند جستار در تاریخ فرهنگی زیدیان، محمد کاظم رحمتی، تهران: شب افروز، چاپ اول، 1394ش.
  13. الحدائق الوردیه، حمید بن احمد مُحلّی، تحقیق مرتضی بن زید المحطوری، صنعا: مطبوعات مکتبه مرکز بدر العلمی و الثقافی، 1423ق.
  14. حدود العالم، نویسنده ناشناس، تهران: کتابخانه طهوری، 1362ش.
  15. حوزه­ها و مکاتب حدیثی، مهدی مهریزی، تهران: دارالحدیث، 1378ش.
  16. خلاصه الأقوال فی معرفه الرجال، حسن بن یوسف حلی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، چاپ اول، 1381ش.
  17. دو مورخ گمنام زیدی ایرانی، ابوالعباس حسنی و علی بن بلال آملی، سید هاشم آغاجری، مجله تاریخ ایران، شماره 59/5، 1387ش.
  18. الذریعه، آقابزرگ تهرانی، قم: اسماعیلیان، 1408ق.
  19. الرجال، محمد بن الحسن طوسی، قم: مؤسسه نشر اسلامی، قم، بی­تا.
  20. زیدیه در ایران، محمد کاظم رحمتی، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام، چاپ اول، 1394ش.
  21. شرح عیون المسائل، حاکم جشمی، تحقیق فؤاد سید، تونس: الدار، بی­تا.
  22. طبقات الشافعیه الکبری، عبدالوهاب بن سبکی، تحقیق طناخی، قاهره: دارالکتب العربیه، بی­تا.
  23. علویان طبرستان، ابوالفضل حکیمیان، تهران: الهام، چاپ اول، 1368ش.
  24. علویان طبرستان، آغازگر حکومت شیعی در ایران، انور خالندی، کتاب ماه تاریخ جغرافیا، شماره 128، 1379ش.
  25. الفهرست، محمد بن اسحاق بن ندیم، تحقیق سید ایمن فؤاد، مؤسسه الفرقان، 1420ق.
  26. فهرست أسماء مصنفی الشیعه، احمد بن علی نجاشی، قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1365ش.
  27. الکامل فی التاریخ، عزالدین بن اثیر، بیروت: دار صادر، 1385ش.
  28. المسالک و الممالک، ابوالقاسم عبیدالله بن خردادبه، بیروت: دار صادر، 1371ش.
  29. المصابیح، ابوالعباس حسنی، تحقیق عبدالله بن احمد حوثی، عمان: مؤسسه الامام زید،1422ق.
  30. مطلع البدور و مجمع البحور، احمد بن صالح بن ابی الرجال، تحقیق عبدالرقیب مطهر، صعده: مرکز اهل البیت للدراسات الاسلامیه، 1425ق.
  31. معالم العلماء، محمد بن علی بن شهرآشوب، نجف: انتشارات المطبعه الحیدریه، چاپ اول،1352ش.
  32. معرفی پایان نامه؛ تسنن در طبرستان تا سده هفت هجری، بابک رشنوزاده، کتاب ماه دین، 120، 121 و 122، 1386ش.
  33. موسوعه طبقات الفقها، جعفر سبحانی قم: مؤسسه امام جعفر صادق علیه السلام، 1418ق.
  34. نزهه الأبصار و محاسن الآثار، علی بن مهدی مامطیری، قم: مجمع العالمی، 1387ش.