چگونگی و چرایی تفاوت رفتار امام صادق علیه السلام در برابر عملکرد همگون حریز سِجِستانی و ابن نجاشی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه نیشابور

3 معاون نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی - واحد زاهدان

چکیده

حریز بن عبدالله و عبدالله بن نجاشی از صحابیان والامقام امام صادق۷، در «سِجِستان»، در واکنش به ناسزاگویی خوارج به امام‏علی۷، تعدادی از آنان را کشتند. امام صادق۷ در برابر این اقدامات مشابه، «حریز» را از خود دور ساخت که حاوی تخطئه و تنبیه اوست و «ابن نجاشی» را پذیرفت و رفتارش را تصحیح نمود. پژوهش فرارو دنبال پاسخ به چگونگی و چرایی این موضع‏گیری متفاوت است.
درباره جرح یا توثیق این راویان، در منابع روایی، رجالی و برخی مجلات تخصّصی، نکاتی آمده است؛ امّا درباره چرایی تفاوت رفتار امام صادق۷، مقاله‏ای یافت نشد. بررسی و تحلیل اخبار مرتبط، نشان می‏دهند که حمل روگردانی امام۷ از حریز بر تقیه بی‏وجه نیست. همچنین گرچه حکم اولیّه سبّ‏کننده امام علی۷، قتل اوست، لکن اجرای این حکم، مستلزم اذن معصوم۷ و پیش‏بینی پیامدهای آن است که رعایت این‏جهات، به ‏ویژه از اصحابی در تراز حریز انتظار می‏رفته است؛ اموری که در شرایط متفاوت و درباره افرادی چون ابن نجاشی مورد انتظار نبوده است.
 

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. قرآن کریم
  2. اخبار السید الحمیری، محمد بن عمران مرزبانی خراسانی، تحقیق: محمدهادی امینی، بیروت: شرکة الکتبی للطباعة و النشر و التوزیع، الطبعة الثانیة، ۱۴۱۳ق.
  3. الإختصاص، محمد بن محمد مفید، تحقیق: علی اکبر غفاری، سید محمود زرندی، بیروت: دارالمفید، الطبعة الثانیة ۱۴۱۴ق.
  4. إختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن طوسی، تحقیق: سید مهدی رجالی، قم: مؤسسة آل البیت: لإحیاء‏التراث، ۱۴۰۴ق.
  5. إستقصاء الإعتبار فی شرح الإستبصار، محمد بن حسن، قم: مؤسسة آل‏البیت: لإحیاء‏التراث، الطبعة الأولی، ۱۴۱۹ق.
  6. اعیان الشیعة، محسن أمین عاملی، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، بی‏تا.
  7. إکلیل المنهج فی تحقیق المطلب، محمد جعفر خراسانی کرباسی، تحقیق: جعفر حسینی اشکوری، قم: دارالحدیث للطباعة و النشر، الطبعة الأولی، ۱۴۲۵ق.
  8. إکمال الکمال، علی بن هبة الله بن ماکولا، بیروت: دار احیاءالتراث العربی، بی‏تا.
  9. الإنتصار، علی بن حسین موسوی، تحقیق: مؤسسة النشر الإسلامی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین، ۱۴۱۵ق.
  10. أنساب الأشراف، احمد بن یحیی بلاذری، تحقیق: محمد حمیدالله، مصر: معهد المخطوطات بجامعة الدول العربیة بالاشتراک مع دارالمعارف، ۱۹۵۹م.
  11. بصائرالدرجات، محمد بن حسن فروخ صفار، تحقیق: میرزا حسن کوچه‏باغی، تهران: منشورات أعلمی، ۱۴۰۴ق.
  12. تاج العروس، محمد مرتضی زبیدی، تحقیق: علی شیری، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، ۱۴۱۴ق.
  13. تاریخ سیستان، ناشناس، تحقیق: ملک الشعراء بهار، تهران: مؤسسه خاور، ۱۳۱۴ش.
  14. تحریرالوسیلة، روح الله خمینی، النجف: دارالکتب العلمیة، الطبعة الثانیة، ۱۳۹۰ق.
  15. تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی، قم: مؤسسة دارالکتاب للطباعة والنشر، الطبعة الثالثة، ۱۴۰۴ق.
  16. تقریب التهذیب، ابن حجر عسقلانی، بیروت: دارالکتب العلمیة، الطبعة الثانیة، ۱۴۱۵ق.
  17. تکملة الرجال، عبدالنبی کاظمی، تحقیق: محمد صادق ‏بحرالعلوم، قم: انوارالهدی، ۱۴۲۵ق.
  18. التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، مقداد بن عبدالله سیوری، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین، ۱۴۰۴ق.
  19. تنقیح المقال فی علم الرجال، عبدالله مامقانی، (چاپ رحلی)، بی‏جا، بی‏نا و بی‏تا.
  20. تهذیب الأحکام، محمد بن حسن طوسی، تهران: دارالکتب الإسلامیة، الطبعة الرابعة، ۱۳۶۵ش.
  21. تهذیب التهذیب، ابن حجر عسقلانی، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، الطبعة الأولی، ۱۴۰۴ق.
  22. جامع الرواة، محمد علی أردبیلی، بی‏جا: مکتبة المحمدی، بی‏تا.
  23. الجرح و التعدیل، عبدالرحمن بن ابی‏حاتم رازی، بیروت: دار إحیاءالتراث العربی، الطبعة الأولی، ۱۳۷۱ق.
  24. جواهر الکلام، محمدحسن نجفی، تحقیق: عباس قوچانی، طهران: دارالکتب الإسلامیة، الطبعة الثانیة، ۱۳۶۵ش.
  25. خلاصة الأقوال، حسن بن یوسف حلی، بی‏جا: مؤسسة نشرالفقاهة، الطبعة الأولی، ۱۴۱۷ق.
  26. دیوان السید الحمیری، حمیری، بی‏نا، بی‏جا و بی‏تا.
  27. ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد، محمدباقر محقق سبزواری، قم: مؤسسة آل‏البیت: لإحیاءالتراث، بی‏تا.
  28. ذکری الشیعة فی أحکام الشریعة، محمد بن جمال الدین مکی عاملی، قم: مؤسسة آل‏البیت: لإحیاء‏التراث، الطبعة الأولی، ۱۴۱۹ق.
  29. رجال ابن داوود، حسن بن علی بن داوود حلی، النجف: منشورات مطبعة الحیدریة، ۱۳۹۲ق.
  30. رجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجامعة المدرسین، الطبعة الخامسة، ۱۴۱۶ق.
  31. الرجال، احمد بن محمد برقی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، بی‏تا.
  32. الرجال‏،‏ محمد بن حسن طوسی، تصحیح: جواد قیومی اصفهانی‏، قم: مؤسسة النشر الاسلامی‏، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
  33. الرسائل الرجالیة، محمد بن محمد کلباسی، تحقیق: محمدحسین درایتی، قم: دارالحدیث، الطبعة الأولی، ۱۴۲۲ق.
  34. الرسائل العشر، محمد بن حسن طوسی، قم: مؤسسة النشرالإسلامی التابعة لجماعة المدرسین، بی‏تا.
  35. روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، محمدتقی مجلسی، تحقیق: حسین موسوی و علی‏پناه اشتهاردی، تهران: بنیاد فرهنگ اسلامی حاج محمد حسین کوشانپور، بی‏تا.
  36. سکه‏های ایران در دوره اسلامی تا برآمدن سلجوقیان، حسن رضایی باغ‏بیدی، تهران: سمت، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
  37. شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جعفر بن حسن حلی، طهران: انتشارات استقلال، الطبعة الثانیة، ۱۴۰۹ق.
  38. شرح نهج البلاغة، عزالدین بن ابن ابی‏الحدید، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار إحیاء‏الکتب العربیة، چاپ اول، ۱۳۷۸ق.
  39. الشهاب الثاقب فی بیان معنی الناصب، یوسف بن احمد بحرانی، تحقیق: سید مهدی رجایی، قم: محقق، الطبعة الأولی، ۱۴۱۹ق.
  40. صحیح مسلم، مسلم بن حجاج نیشابوری، بیروت: دارالفکر، بی‏تا.
  41. علی و الخوارج، سید جعفر مرتضی حسینی عاملی، بیروت: المرکز الإسلامی للدراسات، الطبعة الأولی، ۱۴۲۳ق.
  42. عیون اخبار الرضا۷، محمد بن علی صدوق، تحقیق: حسین الأعلمی، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۴ق.
  43. غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع، حمزة بن علی حلبی، تحقیق: ابراهیم بهادری، قم: مؤسسة الإمام الصادق۷، الطبعة الأولی، ۱۴۱۷ق.
  44. الفهرست، محمد بن الندیم، تحقیق: رضا تجدد، بی‏نا، بی‏تا.
  45. الفهرست، محمد بن حسن طوسی، تحقیق: جواد قیومی، قم: مؤسسة نشر الفقاهة، الطبعة الأولی، ۱۴۱۷ق.
  46. الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الإسلامیة، چاپ سوم تا پنجم، ۱۳۶۲-۱۳۶۷ش.
  47. کامل الزیارات، جعفر بن محمد بن قولویه، تحقیق جواد قیومی، فم: مؤسسة نشر الفقاهة، ۱۴۱۷ق.
  48. کشف الریبة عن احکام الغیبة، زین‏الدین عاملی شهید ثانی، تهران: انتشارات مرتضوی، الطبعة الرابعة، ۱۳۷۶ش.
  49. کشف الغمة فی معرفة الائمة، علی بن ابی‏الفتح إربلی، بیروت: دارالأضواء، الطبعة الثانیة، ۱۴۰۵ق.
  50. کفایة الأثر، علی بن محمد خزاز قمی، تحقیق: عبداللطیف حسینی کوهکمری، قم: انتشارات بیدار، ۱۴۰۱ق.
  51. کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، علی بن حسام‏الدین متقی هندی، بیروت: مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۹ق.
  52. المجموع، محیی‏الدین بن شرف نووی، شرح المهذب، بیروت: دارالفکر، بی‏تا.
  53. المختصر النافع، جعفر بن حسن حلی، طهران: قسم الدراسات الإسلامیة فی مؤسسة البعثة، الطبعة الثالثة، ۱۴۱ق.
  54. مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول۹، محمد باقر مجلسی، تحقیق: هاشم رسولی، تهران: دارالکتب الإسلامیة، الطبعة الثانیة، ۱۴۰۴ق.
  55. مستطرفات السرائر، محمد بن احمد ابن ادریس حلی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین، الطبعة الثانیة، ۱۴۱۱ق.
  56. المعتبر، جعفر بن حسن حلی، تحقیق: جمعی از فضلا با اشراف ناصر مکارم شیرازی، قم: مؤسسة سید الشهداء۷، ۱۳۶۴ش.
  57. معجم البلدان، یاقوت حموی، بیروت: دار إحیاءالتراث العربی، ۱۳۹۹ق.
  58. معجم رجال الحدیث، ابوالقاسم خویی، بی‏جا، بی‏نا، چاپ پنجم، ۱۴۱۳ق.
  59. المقنعه، محمد بن محمد مفید، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین، الطبعة الثانیة،۱۴۱۰ق.
  60. من لایحضره الفقیه، محمد بن علی صدوق، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین، بی‏تا، الطبعة الثانیة.
  61. نهج ‏البلاغه، تحقیق: صبحی صالح، بی‏نا، بیروت، الطبعة الأولی، ۱۳۸۷ق.
  62. الوجیزة فی الرجال‏، محمدباقر مجلسی، تحقیق: محمدکاظم رحمان ستایش، تهران: همایش بزرگداشت علامه مجلسی، دبیرخانه، بخش انتشارات، ‏۱۴۲۰ق.
  63. وسایل الشیعة، محمد بن حسن حر عاملی، قم: مؤسسة آل‏البیت: لإحیاءالتراث، الطبعة الثانیة، ۱۴۱۴ق.
  64. «تضارب آراء شیخ طوسی و نجاشی درباره حریز بن عبدالله سجستانی»، مهدی بیات مختاری، مجله مطالعات اسلامی، علوم قرآن وحدیث، ش۳/۸۷، ۱۳۹۰ش.
  65. پایگاه: WWW.KHAMENEI.IR، سید علی، خامنه‏ای.
فصلنامه علمی علوم حدیث Ulum-i Hadth
دوره 25، شماره 3 - شماره پیاپی 97
ناشر
مهر 1399
صفحه 175-198

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 16 مرداد 1398
  • تاریخ بازنگری: 27 اسفند 1398
  • تاریخ پذیرش: 03 اردیبهشت 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار