رویکرد مفسران به مواجهه سیاق با روایت در دلالت‌یابی آیات حوزه زنان (مطالعه موردی سوره نسا)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدرسی معارف(قرآن و منابع اسلامی)دانشگاه قرآن و حدیث

2 استادیار دانشگاه قرآن و حدیث

3 دانشیار دانشگاه تهران (پردیس فارابی)

10.22034/hs.2020.13138

چکیده

ملاک‌هایی که مفسران برای دلالت‌یابی آیات بر می‌گزینند در هر دوره متفاوت بوده است. در برخی از ادوار تاریخ تفسیر، روایت، تنها ملاک یا مهم‌ترین ملاک مقبول بوده و در برخی از دوره‏ها بافت کلام، بر روایت ترجیح یافته است. گاه نیز مفسران بین این دو قرینه، تعامل ایجاد کرده‏اند. مفسران بر اساس نوع ملاکی که پذیرفته‏اند، درباره آیات حوزه زنان در سوره نساء به نتایج معناداری دست یافته‏اند. مقاله حاضر به روش توصیف و تحلیل محتوای تفاسیر، این تعامل را پی گیری نموده است. نتیجه این بررسی نشان داده است که مفسران دوره معاصر در تعامل سیاق با روایت در اکثر موارد، سیاق را بر روایت ترجیح داده‏اند. در دلالت‌یابی آیات حوزه زنان در سوره نساء به طور کلی دو نوع تعامل مشاهده می‌شود: 1. تعامل مجموعی (عام)، 2. تعامل جزئی (خاص) و تعامل جزئی از بسامد بالاتری برخوردار بوده است.
 

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. قرآن
  2. اسباب اختلاف الحدیث، محمد احسانی فر لنگرودی، قم، دارالحدیث، 1385ش.
  3. اسباب النزول، سید محمد باقر حجتی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1369ش.
  4. اصول الفقه، محمد رضا مظفر، تحقیق رحمه الله الرحمتی الاراکی،قم، موسسه النشر الاسلامی، 1430ق.
  5. البرهان فی علوم القرآن، عبدالله زرکشی، بیروت، دارالمعرفه، بیروت، 1410ق.
  6. البیان فی تفسیر القرآن، ابوالقاسم خویی، قم، موسسه احیاء آثار الامام الخویی، 1430ق.
  7. پژوهشی نو در باب اسباب النزول قرآن، بسّام الجمل، ترجمه سید حسین سیدی، تهران، نشر سخن، 1389ش.
  8. تاریخ قرآن، محمود رامیار، تاریخ قرآن،تهران، امیرکبیر،تهران، 1379ش.
  9. التبیان فی تفسیر القرآن، محمد بن حسن طوسی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا.
  10. التفسیر البنایی للقرآن الکریم، محمود بستانی، التفسیر البنایی للقرآن الکریم، مشهد، آستان قدس رضوی، 1380ش.
  11. تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بالمنار، رشید رضا، ،مصر، نشر الهیئه المصریه العام للکتاب،1990م.
  12. تفسیر الکاشف، محمد جواد مغنیه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1424ق.
  13. تفسیر تسنیم، عبدالله جوادی آملی، قم، موسسه اسراء، 1388ش.
  14. التفسیر للکتاب الله المنیر، محمد کرمی حویزی، قم، چاپخانه علمیه، 1402ق.
  15. تفسیر موضوعی قرآن کریم (قرآن در قرآن)، عبدالله جوادی آملی، قم، موسسه اسراء، 1378ش.
  16. التفسیر الحدیث، محمد عزت دروزه، قاهره، دارالکتب العربیه، 1383ق.
  17. تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی، قم، دارالکتاب، 1363ش.
  18. تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، نظام الدین حسن بن محمد نیشابوری، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1416ق.
  19. التمهید فی علوم القرآن، محمد هادی معرفت، قم، موسسه التمهید، 1386ش.
  20. تهذیب الاصول، جعفر سبحانی، قم، دارالفکر، 1410ق.
  21. الدر المنثور فى تفسیر المأثور، عبدالرحمن بن ابی بکر السیوطی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1404ق.
  22. الدرر النجفیه من الملتقطات الیوسفیه، یوسف بن احمد بحرانی، لبنان، موسسه دار المصطفی لاحیاء التراث، 1423ق.
  23. دروس فی علم الاصول، سید محمد باقر صدر، لبنان- مصر، دارالکتاب اللبنانی-دار الکتاب المری، 1978م.
  24. روش تفسیر قرآن، محمود رجبی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1387ش.
  25. روش شناسی تفسیر قرآن، علی اکبر بابایی و دیگران، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه-سمت،1379ش.
  26. سیر نگارش های علوم قرآنی، محمد علی مهدوی راد، تهران، دبیرخانه نمایشگاه قرآن کریم، 1379ش.
  27. علامه طباطبایی و معیارهای فهم و نقد احادیث اسباب النزول، شادی نفیسی، فصلنامه الهیات و حقوق،1371ش.ش 2-3
  28. علی بن احمد واحدی نیشابوری، اسباب النزول، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران، نشر نی، 1383ش.
  29. فرهنگ لاروس، جر خلیل، ترجمه سید حمید طبیبیان،تهران، انتشارات امیر کبیر، 1365ش.
  30. فضل الرحمن و اندیشه های وی در باب فهم و تفسیر قرآن، عبدالله سعید، ترجمه مهرداد عباسی، تهران، نشر مدرسه، 1385ش.
  31. فی ظلال القرآن، سیدقطب، بیروت-قاهره، دارالشروق، 1412ق.
  32. قواعد التفسیر لدی الشیعه و السنه، محمد فاکر میبدی، تهران، مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی، 1385ش.
  33. کتاب العین، خلیل بن احمد فراهیدی، اول، قم، مؤسسه دارالهجرة، 1405ق.
  34. الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، محمود زمخشری، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407ق.
  35. کتاب التفسیر، محمد بن مسعود عیاشی سمرقندی، تهران، چاپخانه علمیه، 1380ش.
  36. لسان العرب، محمد بن مکرم ابن منظور، تدقیق یوسف بقاعی و ابراهیم شمس الدین و نضال علی، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات،1426ق.
  37. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، فضل بن حسن طبرسی، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.
  38. معجم مفردات اصول الفقه المقارن، تحسین بدری، قم، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین،1417ق.
  39. معجم مفردات الفاظ قرآن، حسین بن محمد راغب اصفهانی، تحقیق صفوان عدنان داودی، دمشق-بیروت، دارالقلم و دار الاسلامیه، 1392ش.
  40. مفهوم النص: دراسه فی علوم القرآن، نصرحامد ابوزید، بیروت، المرکز الثقافی العربی،1994م.
  41. من وحی القرآن، سید محمد حسین فضل الله، بیروت، دار الملاک للطباعه و النشر، 1419ق.
  42. مناهل العرفان فی علوم القرآن،محمد عبدالعظیم الزرقانی، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1409ق.
  43. المیزان فی تفسیر القرآن، سید محمد حسین طباطبایی، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، 1417ق.
  44. الندوه، سید محمد حسین فضل الله، بیروت، مکتب آیه الله السید محمد حسین فضل الله، 1426ق.
  45. الوجوه و النظائر فی القرآن الکریم، محمد العوّا سلوی، ترجمه سید حسین سیدی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، 1382ش.
  46. الوحی والواقع، حسن حنفی، تحلیل المضمون، دمشق، المرکز الناقد الثقافی، 2010م.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 24 آذر 1398
  • تاریخ بازنگری: 29 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 05 مرداد 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار