نقد دیدگاه مشهور «رجفة» در فتنه شام قبل از ظهور

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث

2 استادیار دانشگاه قرآن و حدیث

10.22034/hs.2020.13139

چکیده

مسأله اصلی پژوهش حاضر، تبیین و تحلیل «رَجفَة الشام» قبل از ظهور است. در صحنه تحولات فتنه شام قبل از ظهور، دو واژه «رَجفَة» و «خَسف» به عنوان نشانه‏های کلیدی و سرنوشت‏ساز در حوادث قبل از تسلط سفیانی (اولین نشانه حتمی ظهور) بر دمشق سوریه بیان شده است؛ اگرچه درباره مصداق و معنای خسف، اتفاق نظر وجود دارد و به فرو رفتن زمین در منطقه حرستا و جابیه دمشق تعبیر شده است لکن درباره معنا و مصداق رجفة الشام، اختلاف نظر فراوان بوده و کماکان مبهم است. اهمیت فراوان «رَجفَة الشام» به عنوان «اولین» حادثه از سلسله حوادث منتهی به حاکمیت سفیانی مورد حمایت غربی‌ها بر دمشق سوریه قبل از ظهور، محل نزاع و گفتگوی علمی بین صاحب‌نظران و کارشناسان مهدویت قرار گرفته است. در این نوشتار، سه تفسیر در معنای «رَجفَة الشام»، یعنی: 1. حادثه زمینی (زلزله)، 2. حادثه آسمانی (حمله با سلاح مرگبار اتمی و قتل بیش از صد هزار نفر)، 3. جنگ در منطقه شام بیان گردیده و در پایان با توجه به کتب لغت، احادیث هم‏خانواده و قراین دیگر، معنای سوم اخذ گردید. بنابراین، وقوع زلزله بسیار بزرگ در مقیاس وسیع (احتمال اول) و نیز حمله با سلاح غیرمتعارف و مرگبار اتمی (احتمال دوم) قبل از ظهور در منطقه شام که در آنِ ‏واحد منجر به کشته شدن صد هزار نفر شود، منتفی است و رجفة الشام به معنای جنگ بین دو جبهه نظامی مخالف هم است که در ضمن «فتنه شام»، منجر به قتل فراوان انسان‏ها نیز خواهد شد. در این نوشتار از منابع اسنادی - کتابخانه‌ای استفاده شده و در چارچوب روش توصیفی - تحلیلی به رشته تحریر در آمده است.
 

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. قرآن
  2. إثبات‏ الهداۀ‏، محمد بن الحسن حر عاملی، بیروت: اعلمی، چاپ اول، 1425ق.
  3. إحقاق الحق‏، نورالله شوشتری، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ اول، 1409ق.
  4. الإختصاص‏، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم: الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید، چاپ اول، 1413ق.
  5. الإرشاد، محمد بن محمد بن نعمان مفید، قم: کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.
  6. انوار القرآن، مصطفی الحمصی، دمشق: مکتبۀ الغزالی، چاپ اول، 1423ق.
  7. اهوال یوم القیامۀ و علاماتها الکبری، محمد سفارینی نابلسی، قاهره، دارالمنار، بی‌تا.
  8. بحارالأنوار، محمدباقر مجلسی، بیروت: دارإحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
  9. البدء و التاریخ، مطهر بن محمد المقدسی، بی‌جا: مکتبۀ الثقافۀ الدینیۀ، بی‌تا.
  10. بررسی توصیفی تحلیلی کتاب الغیبه شیخ طوسی، حیدر علی، قم: بوستان کتاب، چاپ اول، 1392ش.
  11. بررسی و تحلیل حوادث فتنه شام (سوریه) قبل از ظهور، مصطفی امیری، فصلنامه مشرق موعود، ش49، 1398ش.
  12. تاریخ الغیبۀ الصغری، محمد صدر، بیروت: دار التعارف، چاپ اول، 1412ق.
  13. ‏تاملی در سوره روم بشارت فتح فلسطین، مسعود پورسیدآقایی، قم: موسسه آینده روشن، چاپ اول، 1395ش.
  14. تاملی در نشانه‌های حتمی ظهور، نصرت الله آیتی، قم: موسسه آینده روشن، چاپ اول، 1390ش.
  15. تأویل الآیات الظاهرة، علی استرآبادی، تحقیق: حسین استاد ولی، قم: جامعه مدرسین، چاپ اول، 1409ق.
  16. التفسیر، محمد بن مسعود عیاشی، تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران: المطبعۀ العلمیۀ، چاپ اول، 1380ق.
  17. تفسیر البرهان، هاشم بن سلیمان بحرانی، تهران: موسسۀ البعثۀ، چاپ اول، 1415ق.
  18. تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی، تحقیق: طیب موسوی جزائری، قم: دار الکتاب، چاپ سوم، 1363ش.
  19. تفسیر الکشّاف، محمود بن عمر زمخشری، تحقیق: مصطفی حسین احمد، بیروت: دارالکتاب العربی، چاپ سوم، 1407ق.
  20. تفسیر المیزان، محمدحسین طباطبایی، بیروت: اعلمی، چاپ دوم، 1390ق.
  21. تفسیر روح المعانی، محمود بن عبدالله آلوسی، تحقیق: علی عبدالباری عطیه، بیروت: دارالکتب العلمیۀ، چاپ اول، 1415ق.
  22. تفسیر مجمع البیان، فضل بن الحسن طبرسی، تهران: ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
  23. تفسیر مفاتیح الغیب، محمد بن عمر فخر رازی، بیروت: دارإحیاء التراث العربی، چاپ سوم،1420ق.
  24. تفسیر نور الثقلین، عبدعلی بن جمعه حویزی، قم: اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1415ق.
  25. تهذیب اللغۀ، محمد بن احمد ازهری، بیروت: دارإحیاء التراث العربی، چاپ اول، 1421ق.
  26. ثورة الموطئین للمهدی فی ضوء أحادیث أهل السنة، مهدی حمد فتلاوی، بیروت: دارالوسیلۀ، چاپ دوم، 1418ق.
  27. جمهرۀ اللغۀ، محمد بن حسن ابن درید، بیروت: دارالعلم للملایین، چاپ اول، 1988م.
  28. الخرائج و الجرائح، سعید بن هبۀ الله راوندی، قم: موسسۀ الإمام المهدى‏، چاپ اول، 1409ق.
  29. دانشنامه امام مهدی، محمد ری‌شهری‏، قم: دارالحدیث، چاپ اول، 1393ش.
  30. الدر النظیم فی مناقب الائمه، یوسف بن حاتم شامی، قم: جامعه مدرسین، چاپ اول، 1420ق.
  31. دلائل الإمامۀ، محمد بن جریر طبری، تهران: موسسۀ البعثۀ، چاپ اول، 1413ق.
  32. الرجال، محمد بن عمر کشیّ، تحقیق: سیدمهدی رجایی، قم: موسسۀ آل البیت، چاپ اول، 1404ق.
  33. روزگار رهایی، علی اکبر مهدی پور، تهران: آفاق، چاپ پنجم، 1386ش.
  34. روش نقد و بررسی روایات مهدویت، خدامراد سلیمیان، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول، 1396ش.
  35. سرور أهل الإیمان فی علامات الظهور‏، علی بن عبدالکریم نیلی نجفی، تحقیق: قیس عطار، قم: دلیل ما، چاپ اول، 1426ق.
  36. شرح نهج البلاغه، عبدالحمید بن هبة الله ابن ابی الحدید، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ اول، 1404ق.
  37. شش ماه پایانی، محمود مطهری‌نیا، تهران: موعود عصر، چاپ ششم، 1388ش.
  38. صحیح البخاری، بخاری، محمد بن اسماعیل بخاری، تحقیق: وزارۀ الاوقاف، قاهره: المجلس الاعلی لشئون الاسلامیۀ، چاپ دوم، 1410ق.
  39. «ضوابط فهم حدیث در لسان اهل‌بیت»، مجید معارف، فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث، ش1، 1383ش.
  40. الفائق فی غریب الحدیث، محمود بن عمر زمخشری، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1417ق.
  41. الفتن، نعیم بن حمّاد‏ المروزی، تحقیق: مجدی بن منصور الشوری، بیروت: دارالکتب العلمیۀ، چاپ دوم، 1423ق.
  42. الفجر المقدس المهدی و أحداث سنة الظهور، مجتبی السادۀ، بیروت: دارالخلیج العربی، چاپ اول، 1421ق.
  43. فرائد فوائد الفکر فی الإمام المهدی المنتظر، مرعی بن یوسف حنبلی، قم: دارالکتاب الاسلامی، چاپ سوم، 1427ق.
  44. فرق الشیعۀ، حسن بن موسی نوبختی، تحقیق: محمدصادق بحرالعلوم، بیروت، دارالأضواء، چاپ دوم، 1404ق.
  45. قواعد توثیق راویان، محمدکاظم رحمان ستایش، قم: دارالحدیث، چاپ اول، 1396ش.
  46. قاموس ‌الرجال، محمدتقی شوشتری، قم: جامعه مدرسین، چاپ دوم، 1410ق.
  47. القول المختصر فی علامات المهدی المنتظر، احمد بن محمد ابن حجر، دمشق: دارالتقوی، چاپ اول، 1428ق.
  48. العدد القویۀ، علی بن یوسف ابن مطهر حلی، تحقیق: سید مهدی رجائی، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ اول، 1408ق.
  49. العرف الوردی فی أخبار المهدی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابى‏بکر سیوطی، تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة، چاپ اول، 1385ش.
  50. عصر الظهور، علی کورانی، قم: دار الهدی، چاپ دوازدهم، 1430ق.
  51. عصر ظهور، علی کورانی، ترجمه: عباس جلالی، تهران: امیرکبیر، چاپ ششم، 1382ش.
  52. عقد الدرر فی أخبار المنتظر‏، یوسف بن یحیی مقدسی شافعی، قم: مسجد جمکران، چاپ سوم، 1428ق.
  53. علامات الظهور بحث فی فقۀ الدلالۀ و السلوک، جلال الدین علی الصغیر، بیروت: دارالاعراف للدراسات، چاپ اول، 1433ق.
  54. علل الشرائع، محمد بن علی صدوق، قم: داوری، چاپ اول، 1385ش.
  55. عمدۀ عیون صحاح الأخبار، یحیی بن حسن ابن بطریق، قم: جامعه مدرسین، چاپ اول، 1407ق.
  56. العین، خلیل بن احمد فراهیدی، قم: هجرت، چاپ دوم، 1409ق.
  57. الغیبۀ، محمد بن ابراهیم نعمانی،‏ تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران: صدوق، چاپ اول، 1397ق.
  58. الغیبۀ للحجه، محمد بن الحسن طوسی، تحقیق: عبادالله طهرانی، قم: مؤسسۀ المعارف الإسلامیۀ، چاپ سوم، 1425ق.
  59. غیبت نعمانی، احمد فهری زنجانی، تهران: دارالکتب الاسلامیۀ، چاپ چهارم، 1362ش.
  60. الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیۀ، چاپ چهارم، 1407ق.
  61. کنزالعمّال، علی بن حسام‌الدین متقی هندی، تصحیح: صفوۀ السقّا، بیروت: موسسۀ الرساله، چاپ پنجم، 1401ق.
  62. کمال الدین، محمد بن علی صدوق، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیۀ، چاپ دوم، 1359ش.
  63. لسان العرب، محمد بن مکرم ابن منظور، بیروت: دارالفکر، چاپ سوم، 1423ق.
  64. متن و ترجمه غیبت نعمانی، محمدجواد غفاری، تهران: صدوق، چاپ اول، 1376ش.
  65. المحیط فی اللغۀ، اسماعیل ابن عبّاد، تحقیق: محمدحسن آل یاسین، بیروت: عالم الکتاب، چاپ اول، 1414ق.
  66. مسند الإمام أحمد بن حنبل‏، احمد بن محمد ابن حنبل، تحقیق: عبدالله بن عبدالمحسن، بیروت: موسسۀ الرسالۀ، چاپ اول، 1416ق.
  67. مفردات الفاظ القرآن، حسین بن محمد راغب اصفهانی، بیروت: دارالقلم، چاپ اول، 1412ق.
  68. معجم أحادیث الإمام المهدی‏، علی کورانی، قم: مسجد جمکران، چاپ دوم، 1428ق.
  69. المعجم الموضوعی لإحادیث الإمام المهدی، علی کورانی، قم: دارالمعروف، چاپ ششم، 1436ق.
  70. معجم مقاییس اللغۀ، احمد ابن فارس، تحقیق: عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول، 1404ق.
  71. مغنی اللبیب، عبدالله بن یوسف ابن هشام، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ چهارم، 1410ق.
  72. الملاحم، احمد بن جعفر ابن منادی، تحقیق: عبدالکریم عقیلی، قم: دارالسیرۀ، چاپ اول، 1418ق.
  73. الملاحم و الفتن، علی بن موسی ابن طاووس، قم: موسسۀ صاحب الامر، چاپ اول، 1416ق.
  74. المناقب، محمد بن علی بن الحسین علوی، تحقیق: حسین موسوی بروجردی، قم: دلیل ما، چاپ اول، 1428ق.
  75. منتخب الأنوار المضیئۀ فی ذکر القائم، علی بن عبدالکریم نیلی نجفی، تحقیق: عبداللطیف حسینی، قم: مطبعۀ الخیام، چاپ اول، 1360ش.
  76. من لایحضره الفقیه، محمد بن علی صدوق، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین، چاپ دوم، 1413ق.
  77. «مواجه امام زمان با قوم یهود در عصر ظهور»، مسعود پورسیدآقایی، فصلنامه مشرق موعود، ش42، 1396ش.
  78. مهدی موعود، علی دوانی، تهران: اسلامیه، چاپ بیست و هشتم، 1378ش.
  79. نرم‌افزار جامع الأحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.
  80. نرم‌افزار مهدویت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.
  81. نرم‌افزار مکتبة اهل ‌البیت، مرکز المصطفی لدراسات الاسلامیه.
  82. «نقش ایرانیان در عصر ظهور»، مسعود پورسیدآقایی، فصلنامه پژوهش‌های مهدوی، ش25، 1397ش.
  83. «نقش متون دینی در تبیین معانی واژگان روایات»، مجید کاظمی، فصلنامه علوم حدیث، ش58، 1389ش.
  84. نهایۀ التقریر، حسین بروجردی، تحقیق: محمد فاضل لنکرانی، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار، چاپ اول، 1420ق.
  85. النهایۀ فی غریب الحدیث و الأثر، محمد بن مبارک ابن اثیر، تحقیق: محمود محمد طناحی، قم: اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1367ش.
  86. وقعة الطفّ، لوط بن یحیى ابی مخنف، تحقیق: محمدهادی یوسفی غروی، قم: جامعه مدرسین، چاپ سوم، 1417ق.
  87. وقعۀ صفین، نصر بن مزاحم، تحقیق: عبدالسلام محمد هاورن، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، 1404ق.
  88. یوم الخلاص فی ظل القائم المهدی، کامل سلیمان، قم: دارالمجتبی، چاپ اول، 1427ق.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 06 بهمن 1398
  • تاریخ بازنگری: 18 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 18 خرداد 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار