منظورشناسی احادیث زنانه «من لا یحضره الفقیه» بر اساس الگوی مایکل هلیدی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه زابل

2 استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه ملی کاشمر

3 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد کاشمر

10.22034/hs.2020.13144

چکیده

منظورشناسی به مطالعه منظور پاره‏‏گفتار‏‏هایی می‏‏پردازد که میان پیام‏‏رسان و پیام‏‏گیر رد و بدل می‏‏شود. بر اساس این دانش هر پاره‏‏گفتار می‏‏تواند در بافت‌های مختلف حامل نقش‌های متفاوتی باشد. مایکل هلیدی (1973م) از نظریه‌پردازان این عرصه، نقش‌های معنایی - منظوری زبان را هفت نوع معرفی نمود و بر این باور است که این هفت نقش زبانی را می‏‏توان در تمامی گونه‌های کاربردی زبان ردیابی کرد. در احادیث نبوی و ائمه معصوم: پاره‏‏گفتارهای متعددی درباره زن وجود دارد که نقش‏‏های زبانی آن‌ها، بدون درنظر گرفتن بافت کلام، باعث خدشه‏‏دار شدن وجهه اجتماعی زن می‏‏شود. در این پژوهش تلاش می‏‏شود مجموعه این احادیث - که در کتاب من لایحضره الفقیه جمع‏‏آوری شده ‏‏است - از این منظر بررسی شود. نتایج نشان می‏‏دهد که از مجموع ۹۶۰ پاره‏‏گفتاری که درباره زنان در این کتاب روایت شده است، بیشترین بسامد مربوط به نقش اطلاع‏‏رسانی (%۴۱) و اکتشافی (%33) است. این آمار بیان‌گر آن است که ابلاغ پیام خاص مرتبط با زن (اطلاع‏‏رسانی) و یا پرسش از مسائل فقهی و شرعی (اکتشافی) درباره وی، نه تنها باعث تنزل جایگاه اجتماعی وی نیست، بلکه در بسیاری از پیام‏‏ها نقش وی را به عنوان کُنش‌گر در یک جامعه زبانی برجسته می‏‏سازد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمة فولادوند
  2. «السیاق ومقتضی الحال فی مفتاح العلوم: متابعة تداولیة». بادیس لهویمل. جامعة لسکرة: مجلة المَخبَر. العدد9. صص 165-183. 2013م.
  3. «نظریة التأدب فی اللسانیات». محمد حمراوی. دمشق: مجلة ألف. السنة3. العدد4. صص 131-140. 2015م.
  4. الأسلوبیة الرؤیة والتطبیق. یوسف أبوالعدوس. ط3. عمان: دارالمسیرة. 1427ق.
  5. الجامع الصحیح. محمد بن اسماعیل البخاری. ط2. ریاض: بیت الأفکار الدولیة للنشر. 1987م.
  6. جواهر البلاغة فی المعانی والبیان والبدیع. أحمد الهاشمی. ط2. طهران: سرور. 1425ق.
  7. فقه اللغة العربیة. کاصد یاسر الزیدی. ط1. جامعة موصل: دارالکتب. 1987م.
  8. من لا یحضره الفقیه. محمد بن علی بن بابویه. ط3. بیروت: دار التعارف. 1981م.
  9. «بررسی زبان مؤدبانه در فارسی کنونی از نظر جامعه‌شناسی زبان». مجلة ادبیات و زبان‌ها. کاظم لطفی‌پور ساعدی. دورة13. شمارة62. صص 271-292. 1362ش.
  10. «بررسی شرایط تولید و دریافت معنا در ارتباط گفتمانی». حمیدرضا شعیری و بیتا ترابی. دانشگاه الزهراء: زبان­پژوهی. دورة3. شمارة6. صص 23-49. 1391ش.
  1. «بررسی متغیرهای فرهنگی در ارتباطات میان ایرانیان و فرانسویان بر اساس الگوهای زبانی». محمدرضا فارسیان و آزاده فسنقری. دانشگاه تربیت مدرس: جستارهای زبانی. دورة7. شمارة7. صص 173-195. 1395ش
  1. «کشف و توصیف انواع تلویح در فارسی محاوره­ای باتوجه به فرهنگ فارسی­زبانان تهران». سهیل روزبه و دیگران. دانشگاه تربیت مدرس: فرهنگ و ادبیات عامه. دورة5. شمارة18. صص 183-205. 1396ش.
  2. «مقابلة منظورشناختی در زبان‌های انگلیسی و فارسی». لطف الله یارمحمدی. نشریة دانشکدة ادبیات باهنر کرمان. سال2. شمارة3. صص 67-89. 1377ش.
  3. ارتباط­شناسی. مهدی محسنیان راد. تهران: سروش. 1378ش.
  4. از زبانشناسی به ادبیات. کورش صفوی، کورش. چ3. تهران: سورة مهر. 1390ش.
  5. دانشنامة نظریه­های ادبی معاصر. ایرنا ریما مکاریک. ترجمه: مهران مهاجر و محمد نبوی. چ2. تهران: آگه. 1385ش.
  6. دستور مفصل امروز بر پایة زبان‌شناسی جدید. خسرو فرشیدور. چ2. تهران: سخن. 1384ش.
  1. رویکرد ارتباطی در آموزش زبان. کلود ژرمن. چ2. ترجمه: رحمتیان، روح‌الله. چ1. تهران: سمت. 1388ش.
  1. زبان فارسی: زبان علم. عادل رفیعی و رضامراد صحرایی. چ2. تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور. 1392ش.
  2. کاربردشناسی زبان. جورج یول. ترجمه: عموزاده، محمد؛ توانگر، منوچهر. چ2. تهران: سمت. 1383ش.
  3. معالم البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع. محمد خلیل رجائی. چ5. شیراز: دانشگاه شیراز. 1379ش.
  4. معانی و بیان. محمد علوی‌مقدم و رضا اشرف‌زاده. چ3. تهران: سمت. 1381ش.
  5. نوشته­های پراکنده؛ دفتر سوم: نگاهی به بسامد و بسامدنویسی. کورش صفوی. چ2. تهران: علمی. 1391ش.
  1. "The Functions of Language". Hebert, L.  In Louis Hébert (dir.). Signo, Rimouski (Quebec). 2011.
  2. “Givenness, Contrastiveness, Definiteness, Subjects Topics and point of view”. Chafe,W.L.In C, Lised. Subject and Topic, New York: Academic press. Pp 13-32. 1976.
  3. “Reconsidering power and distance”. Spencer-Oatey, H.  Journal of Pragmatics. Vol. 26. Pp. 1-24. 1996.
  4. Creating authentic materials and activities for the adult literacy classroom: A handbook for practitioners. Jacobson, E., Degener, S., & Purcell-Gates, V. New York: NCSALL. 2003.
  5. Explorations in the functions of language. Halliday, M. A. K.  London: Edward Arnold. 1973.
  6. Language and linguistics. Layouns, John. Cammbridge: Cambridge University press. 1990.
  7. Meaning in Interaction: An introduction to pragmatics. Thomas, J. London: Longman. 1995.
  8. Pragmatics. Peccei, Jean Stiwell.  London. New York: Routlege. 1999.
  9. Principles of pragmatics. Leech, Geoffry. London: Longman. 1983.
  10. sociolinguistics: an Introduction to Language and Society, Trudgill, p. E4, Penguin Books. 2001.
  11. The Sociolinguistics of Language. Fasold, Ralph. Oxford: Basil Blackwell. 1990.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 07 بهمن 1398
  • تاریخ بازنگری: 29 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 11 خرداد 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار