بررسی انتساب سند کتاب سلیم به شیخ طوسی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

سلیم پژوه؛ کارشناسی‌ ارشد فلسفه دانشگاه مفید و دانش‌پژوه کارشناسی ‌ارشد دانشگاه قرآن و حدیث

چکیده

از دیرباز، مناقشاتی درباره شخصیت سلیم و نیز صحت و اعتبار کتاب سلیم بن قیس در منابع شیعی وجود داشته است. موافقان اعتبار کتاب سلیم، بدون توجه به مشکلات محتوایی این کتاب، و نیز وضعیت نسخه‏هایِ خطی مشوش کتاب سلیم، اصرار دارند تا با بیان نظرات تأییدی دانشمندان و علمای پیشین و اسناد قابل قبول برای کتاب سلیم، نسبت به اعتبار این کتاب اقدام، یا وضعیت اعتبار آن را تصحیح یا پررنگ نمایند. در این میان، اسناد شیخ طوسی بر ابتدای یک مدل از نسخه‏های خطی کتاب سلیم، بسیار حایز اهمیت است؛ اما با توجه به ابهامات جدی موجود در سند منسوب به شیخ طوسی، و نیز با توجه به دلایل و قراینی که از آثار شیخ طوسی و منابع پیشینیان او وجود دارد، به نظر می‏رسد که اسناد نونویس موجود در یک نسخۀ خطی کتاب سلیم، سند و طریق شیخ طوسی نیستند و برخی افراد، دانسته یا نادانسته آن را به صورت جعلی در نسخه‏برداری‏های خود از کتاب منسوب به سلیم، آن را بر نسخۀ خطی متأخر کتاب سلیم افزوده‏اند.

کلیدواژه‌ها


  1. إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، محمد بن حسن حر عاملی، قم: مطبعة العلمیة، بی‌تا.
  2. الاخبار الدخیلة، محمد تقی شوشتری، تهران: مکتبة الصدوق، بی‌تا.
  3. الاختصاص، محمد بن محمد بن نُعمان، بیروت: دار المفید، ١٤١٤ق.
  4. اختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن طوسی، بی‌جا، مرکز تحقیقات و مطالعات، 1348ش.
  5. اسرار آل محمد6 و سلیم بن قیس، کاظم استادی، قم: بوستان کتاب، 1399ش.
  6. اسرار آل محمد6، محمد باقر انصاری، قم: دلیل ما، 1397ش.
  7. اعتقادات، محمد بن علی صدوق، تهران: مکتبة مصطفوی، 1370ق.
  8. الامالی، محمد بن حسن طوسی، قم: دارالثقافة، ۱۴۱۴ق.
  9. بصائر الدرجات، محمد بن حسن صفار، تهران: منشورات الأعلمی، ۱۴۰۴ق.
  10. پیشینه تقریب، علی آذرشب، تهران: مجمع جهانی تقریب، 1384ش.
  11. تفسیر العیاشی، محمد بن مسعود عیاشی، تهران: المکتبة العلمیة الاسلامیة، بی‌تا.
  12. التنبیه و الاشراف، علی بن الحسین مسعودی، قاهرة: دارالصاوی، بی‌تا.
  13. تنقیح المقال، عبدالله مامقانی، قم: مؤسسۀ آل البیت:، 1399ق.
  14. تهذیب الاحکام، محمد بن حسن طوسی، نجف: چاپ خرسان، ۱۳۷۸-۱۳۸۲ق.
  15. جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، محمد بن علی اردبیلی، بیروت، ۱۴۰۳ق.
  16. الخصال، محمد بن علی صدوق، تهران: مکتبة الصدوق، 1389ق.
  17. خلاصة الاقوال، حسن بن یوسف حلی، قم: مؤسسة نشر الفقاهة، ۱۴۱۷ق.
  18. درباره راویان و اسناد سلیم، کاظم استادی، قم: ارزشمند، 1399ش.
  19. رجال ابن الغضائری، أحمد بن حسین ابن غضائری، قم: مؤسسة إسماعیلیان، 1406ق.
  20. رجال الطوسی، محمد بن حسن طوسی، قم: جامعه مدرسین، ۱۴۱۵ق.
  21. الرجال‌، احمد نجاشی، به کوشش:‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم: جامعه مدرسین، ۱۴۰۷ق.
  22. ریاض‌ العلماء، عبدالله اصفهانی‌ ‌افندی‌، قم، ۱۴۰۳ق‌.
  23. شش مقاله (الهامی از شیخ الطائفه)، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، بی‌تا.
  24. طبقات الشافعیة الکبری، سبکی، تحقیق: محمود محمد الطناحی، قاهره، 1383ق.
  25. طبقات المفسرین، سیوطی، بیروت: دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
  26. عیون اخبار الرضا7، محمد بن علی صدوق، نجف: المطبعة الحیدریة، 1390ق.
  27. الغیبة، محمد بن حسن طوسی، قم: مؤسسه معارف اسلامی، 1429ق.
  28. الغیبه، محمد بن ابراهیم نعمانی، تهران: نشر صدوق، 1397ق.
  29. فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مرعشی، سید محمود مرعشی، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی 1390ش.
  30. الفهرست، محمد بن حسن طوسی، قم: شریف رضی، بی‌تا.
  31. قاموس الرجال، محمد تقی شوشتری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۲۴ق.
  32. الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1388ق.
  33. کتاب سلیم (سه جلدی)، سلیم بن قیس، قم: الهادی، 1373ش و 1378ش.
  34. کمال الدین و تمام النعمة، محمد بن علی صدوق، قم: جامعه مدرسین، ۱۴۰۵ق.
  35. المسترشد، محمد بن جریر طبری، تهران: مؤسسه الثقافه الاسلامیه، ۱۴۱۵ق.
  36. معجم رجال الحدیث، سید ابوالقاسم خویی، بی‌جا، نشر توحید، ۱۴۱۳ق.
  37. نسخه‌های خطی سلیم و دربارۀ نسخه‌های خطی سلیم، کاظم استادی، قم: ارزشمند، 1399ش.
  38. النهایه، محمد بن حسن طوسی، قم: نشر قدس محمدی، بی‌تا.
  39. «تقریب مذاهب اسلامی به مثابه جنبشی اصلاحی»، بهنام دارابی، فروغ وحدت، ش25، پاییز 1390ش.
  40. «جایگاه علمی و اجتماعی ابن مخلد از اساتید سنی مذهب شیخ طوسی»، سید حسین حائری، کتاب شیعه، ش2، پاییز 1389ش.

«عمر بن اذینه و گونه‌شناسی روایات او در غیر از کتاب سلیم»، علی‌جمعه فکوری، سخن تاریخ، ش28، پاییز 1397ش