ساخت‏گرایی؛ رهیافتی روش‏شناختی در فهم نهج البلاغه

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشکده علوم اسلامی، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی

2 دانشگاه قرآن و حدیث

چکیده

فهم متون نهج‏البلاغه همیشه ساده نیست و گاه دشواری‏هایی دارد که عبور از آن‏ها نیازمند تجهیز به روشی علمی است؛ روشی که بر اساس اقتضائات نهج‏البلاغه تعریف گردد و به تناسب ویژگی‏های آن تنوع یابد. ویژگی‏هایی نظیر سبک، ساختار و محتوا از جمله مؤلفه‏هایی است که در فهم نهج‏البلاغه تأثیر ‏می‏گذارد و سبب دریافتی متفاوت از آن می‏گردد. آنچه در این مقاله به بحث گذاشته شده، نگره‏ای روش‏شناختی است که با مطالعه تطبیقی میان دو دانش فقه الحدیث و زبان‏شناسی، درصدد ارائه رویکردی نو برای فهم نهج البلاغه است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‏دهد که توجه به ساختار حدیث به عنوان یکی از عناصر زبان‏شناختی، نقش زیادی در روش فهم نهج‏البلاغه دارد و موجب شکل‏گیری رهیافتی به نام ساخت‏گرایی می‏گردد؛ رهیافتی که بر اجزا و کلمات متن تکیه دارد و از طریق کشف روابط معنایی بین آن‏ها در قلمرو بافت متن، به مراد متکلم نایل می‏آید.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. «تاریخ مندی در مطالعات حدیثی»، سعید شفیعی، علوم حدیث، پاییز و زمستان 1386، ش 45و46.
  2. «تحلیل مفهومی استعاره‏های نهج البلاغه (رویکرد زبان شناسی شناختی)»، مهتاب نور محمدی و دیگران، انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، بهار 1391، ش 22.
  3. «حدیث پژوهی محدث قمی در سفینة البحار»، سید علی اکبر ربیع نتاج و دیگران، رهیافت هایی درعلوم قرآن و حدیث، بهار و تابستان 1395، ش 96.
  4. «درآمدی بر روش شناسی فهم معارف روانشناختی از احادیث»، عباس پسندیده، علوم حدیث، پاییز و زمستان 1386، ش46.
  5. «رابطه تاریخ و فهم و نقد حدیث»، مجید معارف، پژوهش دینی، زمستان 1385، ش 14.
  6. «رهاوردهای استفاده از روش «تحلیل محتوا کمی» در فهم احادیث»، محمد جانی پور و رضا شکرانی، پژوهش‏های قرآن و حدیث، پاییز و زمستان 1392، ش 46.
  7. «روش شناسی فقه الحدیثی شیخ بهایی با تکیه بر مشرق الشمسین و اکسیر السعادتین»، علی راد، علوم حدیث، پاییز و زمستان 1387، ش 3، پیاپی50.
  8. «روش شناسی فقه الحدیثی صاحب معالم در کتاب منتقی الجمان»، محسن قاسم پور و مریم پور افخم، کتاب قیّم، پاییز و زمستان 1394، ش 13.
  9. «روش شناسی قطب راوندی در منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه»، رضا حاجیان حسین آبادی، پژوهشنامه نهج البلاغه، تابستان 1394، ش 10.
  10. «روش فقه الحدیثی علامه مجلسی در مرآة العقول»، علی اکبر خدامیان آرانی، حدیث حوزه، بهار و تابستان 1393، ش 8.
  11. «روش فقه الحدیثی کلینی در شرح احادیث کافی»، مهدی ایزدی، مطالعات فهم حدیث، پاییز و زمستان 1394، ش 1، پیاپی 3.
  12. «روش فهم حدیث در شرح اصول الکافی ملا صالح مازندرانی»، زهرا صرفی، علوم حدیث، زمستان 1385ش 4،پیاپی42.
  13. «روش فهم حدیث در وسائل الشیعه»، فتحیه فتاحی زاده و نجیمه افشاری، حدیث پژوهی، پاییز و زمستان ، ش 4.
  14. «روش فیض کاشانی در شرح احادیث غیر فقهی بر اساس کتاب الوافی»، نصرالله شاملی و علی بناییان اصفهانی، علوم حدیث، تابستان 1388، ش 52.
  15. «روش ملا محمدتقی مجلسی در شرح روایات در لوامع صاحبقرانی»، عبدالهادی فقهی زاده و مرتضی قاسمی حامد، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، پاییز و زمستان 1392،.ش 2، پیاپی20.
  16. «روش‌شناسی شرح فی ظلال نهج البلاغة»، محسن رفعت، علوم حدیث، بهار 1389، ش1، پیاپی55.
  17. «علامه مجلسی و جمع روایات متعارض»، عبدالهادی فقهی زاده و زهرا خرمی اجلالی، علوم حدیث، پاییز 1388،ش 3، پیاپی53.
  18. «کاربست عقل ابزاری در روش نقلی کلامی با تکیه بر متون کلامی»، رضا برنجکار و مهدی نصرتیان اهور، معرفت کلامی، پاییز و زمستان 1391، ش 2.
  19. «کارکرد عقل در فهم دین»، حمیدرضا شاکرین، قبسات، پاییز 1391، ش 65.
  20. «معرفی و روش شناسی شرح نهج البلاغه ابن میثم بحرانی»، مجید روحی دهکردی، علوم حدیث، تابستان 1387، ش 48.
  21. بهج الصباغه فی شرح نهج‏البلاغه، محمد تقی شوشتری، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1376ش.
  22. تاریخ حدیث شیعه(2) عصر غیبت، سید محمدکاظم طباطبایی، قم، دار الحدیث، 1393ش.
  23. تأویل مختلف الحدیث، عبدالله بن مسلم ابن قتیبه، بیروت، المکتبة العصریه، 1426ق.
  24. ترجمه نهج البلاغه، سید جعفر شهیدی، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى، 1378ش.
  25. تعبیر متن، کوروش صفوی، تهران، انتشارات علمی، 1396ش.
  26. تنبیه الخواطر و نزهة النواظر، مسعود بن عیسی ورام بن ابی فراس، قم، مکتبه فقیه، 1410ق.
  27. دایره المعارف بزرگ اسلامی، احمدپاکتچی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1367ش.
  28. درآمدی بر فهم احادیث مشکل، سید محمدکاظم طباطبایی، قم، دار الحدیث، 1396ش.
  29. راز متن، عبد الله نصری، تهران، نشر سروش، 1390ش.
  30. روش شناسی علم کلام، رضا برنجکار، قم، دارالحدیث، 1391ش.
  31. روش فهم حدیث، عبد الهادی مسعودی، تهران، انتشارات سمت، 1389ش.
  32. روضة الواعظین و بصیرة المتعظین‏، محمد بن احمد فتال نیشابوری، قم، انتشارات رضی، 1375ش.
  33. شرح المنظومة، هادی سبزواری، تصحیح: حسن حسن زاده آملی، تهران، نشر ناب، 1417ش.
  34. شرح نهج البلاغه، میثم بن علی بن میثم بحرانی، تهران، دفتر نشر الکتاب، 1362 ش.
  35. عیون الحکم و المواعظ، علی بن محمد لیثی واسطی، قم، دار الحدیث، 1376ش.
  36. غرر الحکم و درر الکلم، عبد الواحد آمدی، قم، دار الکتب الاسلامی، 1410ق.
  37. فرهنگ فارسی عمید، حسن عمید، تهران، انتشارات اشجع، 1389ش.
  38. فرهنگ فارسی معین، محمد معین، تهران، انتشارات راه رشد، 1385ش.
  39. فقه الحدیث (با تکیه بر مسائل لفظ)، احمدپاکتچی، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، 1392ش.
  40. فی‏ ظلال‏ نهج ‏البلاغة، محمد جواد مغنیه، بیروت، دار العلم للملایین، 1358 ش.
  41. مبانی کلامی امامیه در تفسیر قرآن با رویکرد نقادانه به آرای ذهبی، عسال و رومی، علی راد، تهران، نشر سخن، 1390ش.
  42. المجازات النبویه، محمد بن حسین سید رضی، قم، انتشارات دار الحدیث، 1380ش.
  43. مصابیح الانوار فی حل مشکلات الاخبار، عبد الله شبر ، قم، انتشارات بصیرتی، 1371ش.
  44. مطلوب کل طالب من کلام علی بن ابی طالب، محمد رشید وطواط، تهران، بنیاد نهج البلاغه، 1374ش.
  45. منطق فهم حدیث، سید محمدکاظم طباطبایی، قم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، 1390ش.
  46. منهاج ‏البراعة فی‏ شرح ‏نهج‏البلاغة، قطب الدین سعید بن هبۀ الله راوندی، قم، مکتبة آیت الله المرعشی النجفی، 1364 ش.
  47. نهج البلاغه، محمد بن حسین سید رضی، تصحیح: صبحی صالح، قم، نشر هجرت، 1414ق.
فصلنامه علمی علوم حدیث Ulum-i Hadth
دوره 26، شماره 3 - شماره پیاپی 101
ناشر
مهر 1400
صفحه 114-133

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 08 مرداد 1399
  • تاریخ بازنگری: 13 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 26 بهمن 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار