بررسی مفهوم و اعتبار روایات اقبال و ادبار قلوب و رابطه آن با احادیث جهاد با نفس

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد مجتمع آموزش عالی جامعه المصطفی اصفهان

2 رئیس دانشگاه قرآن و حدیث

10.22034/hs.2021.13322

چکیده

در منابع روایی، احادیثی با عنوان اقبال و ادبار قلوب گزارش شده که انسان را به بهره بردن از نوافل در فرصتِ اقبال و ترک آن در هنگام ادبار دل‌ها سفارش می‌کند. از سوی دیگر، روایاتی تحت عنوان جهاد با نفس، انسان را به مبارزه حداکثری با نفس خود فرا می‌خواند که این دو دسته روایت متعارض به نظر می‌رسند. این نوشتار با روش توصیفی  - تحلیلی و با استفاده از شیوه ‏گردآوری کتابخانه‏ای به بررسی صدوری - دلالی روایت اقبال و ادبار و تعارض آن‏ها با احادیث جهاد با نفس می‌پردازد. با بررسی‌های صورت گرفته می‌توان نتیجه گرفت که راهِ حل تعارض، استفاده از قاعده ورود و تمسک به روایاتی است که بیان‌گر راهکارهایی جهت درمان بیماری‌های روحی است.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم.
  2. اصول الفقه، محمدرضا مظفر، قم: انتشارات اسلامی ، چاپ پنجم ، 1430ق.
  3. أعلام الدین فی صفات المؤمنین، حسن بن محمد دیلمی، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏، 1408ق.       
  4. بحار الأنوار الجامعة لدررأخبار الأئمة الأطهار(ع) محمد باقر مجلسی ، بیروت:دار إحیاء التراث العربی، 1403 ق‏‏.
  5. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، محمد بن علی بن بابویه قمی ، قم: دار الشریف الرضی ، 1406ق.
  6. الخصال ، محمد بن علی بن بابویه ، قم: جامعه مدرسین ، 1362.
  7. الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم، یوسف بن حاتم‏ شامی، قم: جامعه مدرسین، 1420ق.
  8. الدرة الباهرة من الأصداف الطاهرة ، محمد بن مکی، مصحح عبدالهادی مسعودی، قم: زائر، 1379.
  9. الرسائل الرجالیه ، ابوالمعالی محمد بن محمد بن ابراهیم کلباسی ، تحقیق محمد حسین دارینی ، قم: دارالحدیث ، 1380.
  10. الرعایه فی علم الدرایه ، زین الدین ابن علی عاملی (شهید ثانی) ، قم: مکتبه آیت الله نجفی ، 1408ق.
  11. روش فهم حدیث، عبدالهادی مسعودی، تهران: سمت، 1384.
  12. روضة الواعظین و بصیرة المتعظین ، محمد بن احمد فتال نیشابوری، قم: رضی ، 1375.
  13. العدد القویة لدفع المخاوف الیومیة، رضى الدین على بن یوسف بن المطهر حلى، محقق: مهدی رجایی و محمود مرعشی، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى، 1408 ق‏.‏
  14. علل الشرایع ، محمد بن علی بن بابویه ، قم: کتابفروشی داوری ، 1385.
  15. عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة ، محمد بن زین الدین‏ (ابن أبی جمهور، مصحح مجتبی عراقی ، قم: دار سید الشهداء للنشر ،1405 ق‏
  16. عیون الحکم و المواعظ، على بن محمد لیثى واسطی ، مصحح حسین حسنى بیرجندى، قم: دارالحدیث، 1376 .
  17. العین ، خلیل بن احمد فراهیدی ، قم: هجرت ، 1409ق.
  18. غررالحکم و درر الکلم، عبد الواحد بن محمد تمیمى آمدى، مصحح سید مهدی رجایی، قم: دار الکتاب الاسلامی، 1410 ق‏.
  19. فرهنگ قرآن ، اکبر هاشمی رفسنجانی ، قم: بوستان کتاب، چاپ دوم، 1383.
  20. الکافی (ط - الإسلامیة)، محمد بن یعقوب کلینی، مصحح: على اکبر غفارى و محمد آخوندی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407 ق‏.
  21. کتاب من لایحضره الفقیه، محمد بن علی بن بابویه قمی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق
  22. لسان العرب ، محمد بن مکرم (ابن منظور) ، قم: دار الفکر ، 1414ق.
  23. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، حسین بن محمد تقى‏ نوری ، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام، 1408 ق‏‏.
  24. مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، علی بن حسن طبرسی، نجف: المکتبة الحیدریة، 1385ق.
  25. المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، احمد بن محمد فیومی ، قم: دارالهجره ، 1414ق.
  26. منطق فهم حدیث، سید محمد کاظم طباطبایی، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1393.
  27. معانی الاخبار، محمد بن علی بن بابویه ، قم: دفتر انتشارات اسلامی ، 1403ق.
  28. معجم رجال الحدیث ، سید ابولقاسم خویی ، قم: دفتر آیت الله خویی ، 1409ق.
  29. معجم مقاییس اللغه ، احمد بن فارس ، قم: مکتب الاعلام الاسلامی‏ ، 1404ق.
  30. معراج السعاده ، احمدبن محمد مهدی نراقی ، قم: هجرت ، چاپ ششم ، 1378.
  31. موسوعه الصرف و النحو و الاعراب ، امیل یعقوب، بیروت: دارالعل، 1367ق.
  32. نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، حسین بن محمد حلوانى، قم: مدرسة الإمام المهدی (عج) ، 1408ق.
  33. نهج البلاغه ، محمد بن حسین‏ شریف الرضی، ترجمه محمد دشتی، قم: دانش ، 1379 ش‏.
  34. وسائل الشیعة ، محمد بن حسن (شیخ حر عاملی) ، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏ ، 1409 ق‏.
  35. وصول الاخیار الی اصول الاخبار، حسین بن عبد الصمد عاملی، قم دار الکتاب الاسلامی ،1395.
  36. هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة ، محمد بن حسن (شیخ حر عاملی)، مشهد: آستان قدس، چاپ اول ، 1414ق.
  37. الگوی تاثیر قلب بر سامانه تفکر از منظر روایات بر اساس روش داده بنیاد ، نفیسه آذربایجانی ، رضا شکرانی ، سید مهدی لطفی ، مجله علوم حدیث ، تابستان 1397، شماره 88.
  38. تحلیلی بر معناشناسی قلب سلیم ، حسین کارنامی ، علی اصغر زکوی ، مجله دین و سلامت ، ، بهار و تابستان 1398 ، دوره هفتم ، شماره 1.
  39. حجاب قلب در قرآن و روایات ، فرشته کوهساری ، مجله حدیث اندیشه ، پاییز و زمستان91 ، دوره 6 ، شماره 12.
  40. شرح صدر در قرآن کریم و عوامل آن ، مریم حاجی عبدالباقی ، زهرا حاجی علی بیگی ، مجله نامه الهیات ، پاییز 97 ، شماره 44.
  41. قلب و سلامت معنوی ، حسین جلایی نوبری، مجله پژوهش در دین و سلامت ، زمستان 1397 ، شماره5 .
  42. قلبهای هدایت پذیر و هدایت ناپذیر از دیدگاه قرآن ، علیرضا جعفر زاده کوچکی و عبدالحمید امامی غفاری ، فصلنامه مدیریت اسلامی ، بهار 1394 ، شماره 1.
  43. معنا شناسی قلب در نهج البلاغه ، روح انگیز نوید قراجه قیه ، مجله کتاب و سنت ، پاییز و زمستان 1394، شماره 8.