رویکرد علامه مجلسی در شناخت آسیب تقیه در احادیث بحار الأنوار

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

3 دانشجو

10.22034/hs.2021.13323

چکیده

علامه مجلسی به عنوان یکی از علمای بزرگ شیعه دارای نظریاتی درباره مباحث آسیب‏شناسی احادیث است که مشخص کردن روش و معیارهای ایشان کمک بسیاری در شناخت بهتر و تشخیص روایات تقیه‏ای دارد. شناخت روایات تقیه‏ای از آنجا ضرورت دارد که روایات ائمه: از منابع احکام است و عدم شناخت آن‏ها موجب ایجاد تعارض و اختلاف در بین روایات می‏شود. جریان سیاسی و اختلاف سطح فهم شیعیان و جریان غلو از زمینه‏های ایجاد روایات تقیه‏ای از دید علامه مجلسی هستند.
شیوه پرداختن علامه مجلسی به روایات تقیه‏ای با جمع‏آوری و تحلیل شرح‏های ایشان در ذیل روایت‏هایی که به تقیه‏ای بودن آن‏ها اشاره کرده، قابل فهم و دستیابی است. با بررسی و تحلیل بیانات علامه می‏توان مهم‏ترین معیارهای شناسایی روایات تقیه‏ای و نشانه‏های این دست روایات را از دید ایشان مشخص کرد. از جمله مهم‏ترین مبانی علامه عبارت‏اند از: معیار اعتقادی، همراهی با مخالفان، اهل کتاب، مذاهب و تفکرات اسلامی، مخالفت با قول مشهور و ترس از طعنه، توبیخ و بدگویی را نام برد. سکوت هنگام پاسخ دادن، عدم اصرار به نهی کردن و پرسش مخالفین از ائمه: نیز از مهم‏ترین نشانه‏های روایات تقیه‏ای از دید علامه مجلسی است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. قرآن کریم
  2. اخباریگری (تاریخ و عقاید)، ابراهیم بهشتی، قم، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر، 1391ق.
  3. الإرشاد، محمد بن محمد نعمان شیخ مفید، بیروت، دار المفید للطباعة والنشر والتوزیع،1414ق.
  4. إعلام الورى بأعلام الهدى‏، فضل بن حسن طبرسی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1390ق.
  5. أعیان الشیعة، السید محسن امین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، بیتا.
  6. الأمالی( للطوسی)، محمد بن حسن طوسی، قم، دار الثقافة، 1414ق.
  7. الإمامة و التبصرة من الحیرة، على بن حسین ابن بابویه، قم، مدرسة الإمام المهدى عجّل الله تعالى فرجه الشریف، 1404ق.
  8. بحارالأنوار، محمد باقر بن محمد تقى مجلسى، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
  9. بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد 9‏، محمد بن حسن صفار، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏، 1404ق.
  10. تاریخ حدیث شیعه 2، محمد کاظم طباطبایی، قم، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر، 1390ش.
  11. تصحیح اعتقادات الإمامیة، محمد بن محمد مفید، قم، کنگره شیخ مفید، 1414ق.
  12. تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی، قم، دار الکتاب،1373ش.
  13. تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، محمد بن حسن شیخ حر عاملى، قم، مؤسسة آل البیت ، 1409ق.
  14. خصال، محمد بن على شیخ صدوق، محقق: علی اکبر غفاری، قم، جامع مدرسین، 1362ش.
  1. روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی ، محمود بن عبدالله‏ آلوسى، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1415ق.
  2. روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، حسین بن على ابوالفتوح رازى، مشهد، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1408ق.
  3. زندگی نامه علامه مجلسی، مصلح الدین مهدوی، ، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1378ش.
  4. الزهد، حسین بن سعید کوفی اهوازی، قم، المطبعة العلمیة، 1402ق.
  5. السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی( و المستطرفات)، محمد بن احمد ابن ادریس، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1410ق.
  6. شرح الاصول الخمسه، قاضی عبدالجبار بن احمد، مصحح : احمد بن حسین ابی هاشم، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، بیتا.
  7. الصحاح، اسماعیل بن حماد جوهرى، بیروت، دار العلم للملایین‏، بیتا.
  8. علامه مجلسی و جمع روایات متعارض، عبدالهادی فقهی زاده، ؛ زهراء خرمی اجلالی، علوم حدیث، 1388ش، 53، 107-90.
  9. علل الشرائع، محمد بن على شیخ صدوق، قم، کتاب فروشی داوری، 1385ش.
  10. عیون أخبار الرضا، محمد بن على شیخ صدوق، تهران، نشر جهان، 1378ق.
  11. الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا7، منسوب به علی بن موسی الرضا 7 مشهد، موسسة آل البیت D، 1406ق.
  12. القاموس المحیط، محمد بن یعقوب فیروز آبادى، بیروت، دار الکتب العلمیة، بیتا.
  13. قرب الإسناد، عبد الله بن جعفر حمیرى، قم، موسسه آل البیت D، 1413ق.
  14. القواعد والفوائد، محمد بن مکى‌ شهید اول، قم، منشورات مکتبة المفید، بیتا.
  15. الکافی، محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینى، تهران، دار الکتب الاسلامیة، 1407ق.
  16. کامل الزیارات، جعفر بن محمد ابن قولویه، نجف اشرف، دارالمرتضویة، 1356ش.
  17. لسان العرب، محمدبن مکرم ابن منظور، قم، نشر حوزه، ۱۴۰۵ق.
  18. اللوامع الاهیة فی المباحث الکلامیة، مقداد بن عبدالله فاضل مقداد، قم، چاپ محمد علی قاضی طباطبایی، 1380ش.
  19. مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏، فضل بن حسن طبرسی، تهران، ناصرخسرو، 1372ش.
  20. المحاسن، احمد بن محمد بن خالد برقی، قم، دار الکتب الاسلامیة، 1371ش.
  21. مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین، علی بن اسماعیل اشعری، مصحح : ریتر هلموت، بیروت، دارالنشر، بیتا.
  22. من لا یحضره الفقیه‏، محمد بن على شیخ صدوق، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، 1413ق.
  23. مناقب آل أبی طالب، ابن شهر آشوب، نجف اشرف، الحیدریه، 1376ق.
  24. المیزان فی تفسیر القرآن‏، محمدحسین طباطبایى، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1390ق.
  25. مکتب های حدیثی، محمد حسن ربانی، بی جا، بی نا، بیتا.
  26. تطور اجتهاد در حوزه استنباط، محمد ابراهیم جناتی، تهران، امیرکبیر، بیتا.
  27. مجموعه رسائل، محمد حسین طباطبایی، به کوشش هادی خسرو شاهی، قم، بوستان کتاب، 1387ش.
  28. تنزیه الانبیاء، علی بن حسین علم الهدی، قم، الشریف الرضی، بیتا.
  29. علامه مجلسی بزرگمرد علم و دین، علی دوانی، تهران: امیرکبیر، 1370ش.
  30. علامه مجلسی، حسین طارمی، تهران: نشر نو، 1390ش.
  31. مقدمه ای بر فقه شیعه، حسین مدرسی طباطبائی، مشهد: آستان قدس رضوی، 1386ش.
  32. تاریخ الیعقوبی، احمد بن اسحاق یعقوبی، بیروت: دار صادر، بیتا.
  33. تاریخ الطبری، محمد بن جریر طبری، بیروت، موسسه عزالدین، 1413ق.
  34. مروج الذهب و مهادن الجواهر، علی بن حسین مسعودی، شرح عبدالامیر مهنا، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1421ق.
  35. جامع البیان فی تفسیر القرآن، محمد بن جریر طبری، بیروت، دارالمعرفة، بی تا.
  36. التبیان فی تفسیر القرآن، محمد بن حسن طوسی، مصحح احمد حبیب عاملی، بیروت، دار احیاء، بیتا.
  37. التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، محمد بن عمر فخر رازی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، 1420ق.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 14 اسفند 1400
  • تاریخ پذیرش: 14 اسفند 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار