تحلیل گونه‏شناختی روایات غسل امام

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

طلبه حوزه علمیه قم. دانشجوی ارشد علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی دانشگاه تهران

10.22034/hs.2021.13328

چکیده

شماری از احادیث امامیه به این مطلب اشاره دارند که غسل امام پیشین را فقط امام پس از او باید انجام دهد. از گام ‏های مهم برای پژوهش درباره این احادیث، دسته‏ بندی و گونه ‏شناسی آن‏هاست تا نقاط ضعف و قوت آن‏ها را بهتر بشناسیم و ارزیابی دقیق‏تری نسبت به آن‏ها انجام دهیم. در این مقاله، این روایات از سه جهت تقسیم‏ بندی شده‏ اند: اضطراب ذکر غسل در آن‏ها، داشتن نشانه ‏های جعل و اشاره به بقیه اعمال تجهیز غیر از غسل. با دقت در این تقسیم ‏بندی‏ها آشکار شد که قرینه‏ های مهمی برای عدم اعتماد ما به روایات غسل وجود دارد؛ چرا که احتمال جعلی بودنِ شماری از آن‏ها بسیار بالاست و شماری نیز دارای دو نقل متفاوت هستند که اشاره به مسأله غسل تنها در یکی از این دو نقل وجود دارد. همچنین در تعداد فراوانی از این روایات، برخی از امور دیگرِ تجهیز، مانند تکفین یا نماز میت و... نیز الزاماً توسط امام (ع) دانسته شده است که آشکارا با واقع تاریخی تجهیز معصومان: مخالفت دارد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. اثبات الوصیة، على بن حسین مسعودی(منسوب)‏، قم، انصاریان‏، چاپ سوم، 1426ق
  2. الإرشاد، محمد بن محمد شیخ مفید، قم، آل البیت D، چاپ اول، 1413هـ.
  3. الإستیعاب فی معرفة الأصحاب، یوسف بن عبد الله ابن عبد البر‏، تحقیق على محمد بجاوى، بیروت، دار الجیل‏، 1412 ه. ق‏
  4. الإمامة و التبصرة من الحیرة، علی بن بابویه (منسوب)، قم، مدرسة امام مهدى Q، چاپ اول، 1404ق‏
  5. أنساب الأشراف، أحمد بن یحیى بلاذرى‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلى، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1417هـ
  6. باز شناسی حدیث "الامام لا یغسله الا الامام" در گفتمان واقفیه و امامیه، ابراهیم گودرزی- حسین حسینیان مقدم، مجله علوم حدیث، سال22 ، شماره4
  7. بحار الأنوار، محمد باقر مجلسی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، چاپ دوم، 1403 ق‏
  8. بصائر الدرجات، محمد بن الحسن صفار، تحقیق محسن کوچه باغى، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی8‏، چاپ دوم، 1404 ق‏
  9. تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، محمد بن جریر طبری، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387هـ
  10. تاریخ الیعقوبى، احمد بن أبى یعقوب یعقوبی، بیروت ، دار صادر، بى تا.
  11. تاریخ بغداد، احمد بن على خطیب بغدادى‏، تحقیق مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون‏، 1417 ه. ق‏
  12. تاریخ خلیفة بن خیاط، خلیفة بن خیاط اللیثی، تحقیق مصطفى نجیب فواز و حکمت کشلى فواز، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1415هـ
  13. تأملاتٌ حول الکتب الأربعة، محمدباقر ملکیان، مجله الاجتهاد و التجدید، سال 13 شماره 47، تابستان 2108م
  14. تغسیل الإمام کعلامةٍ للإمامة، دراسةٌ فی الروایات الإمامیة، القسم الأول و الثانی، محمد خراسانی عافی، الاجتهاد و التجدید، زمستان 2019م-بهار 2020م، شماره 53 و 54
  15. تفسیر العیاشی، محمد بن مسعود عیاشی، تحقیق سید هاشم‏ رسولى محلاتى، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380 هـ
  16. الثاقب فی المناقب، محمد بن علی ابن حمزة طوسی، تحقیق نبیل رضا علوان، قم، انصاریان، 1419 ق‏
  17. جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محمد حسن نجفى، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404 ه‍ ق
  18. الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، یوسف بن احمد بحرانى، تحقیق محمد تقى ایروانى- سید عبد الرزاق مقرم‌، قم، جامعه مدرسین، 1405 ه‍ ق
  19. الحور العین‏، نشوان بن سعید حمیری، تحقیق کمال مصطفی، تهران‏، 1972 م‏
  20. الخرائج و الجرائح، سعید بن هبة الله قطب الدین راوندى‏، قم، مؤسسة امام مهدىQ، چاپ اول، 1409ق‏
  21. دلائل الإمامة، محمد بن جریر طبری، قم، مؤسسة البعثة، چاپ اول، 1413هـ
  22. رجال الکشی، محمد بن عمر کشی، تحقیق حسن مصطفوی، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، چاپ اول 1409 ق‏
  23. رجال النجاشی، احمد بن على نجاشی، تحقیق سید موسى شبیری زنجانی، قم، جامعه مدرسین، چاپ ششم، 1365 ش.
  24. رسائل الشریف المرتضى، على بن حسین موسوى شریف مرتضى، قم، دار القرآن الکریم، چاپ اول، 1405 ه‍ ق
  25. روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محمد تقی مجلسى، تحقیق حسین موسوى کرمانى و على­پناه اشتهاردى‏، قم، کوشان­پور، چاپ دوم، 1406 ق.
  26. سند العروة الوثقى (کتاب الطهارة)، محمد سند بحرانى، قم، انتشارات صحفى، اول، 1415 ه‍ ق
  27. الطبقات الکبرى‏، محمد ابن سعد، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون‏، 1410 ه. ق‏
  28. عیون أخبار الرضا ع، محمد بن علی شیخ صدوق، تحقیق سید مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1378ق.
  29. عیون المعجزات‏، حسین بن عبد الوهاب‏، قم، مکتبة الداورى‏، چاپ اول‏، بی تا
  30. الغیبة، محمد بن الحسن طوسی، قم، مؤسسة المعارف، چاپ اول، 1411هـ
  31. فرق الشیعة، حسن بن موسی نوبختی(منسوب)، به تقدیم سید هبة الله شهرستانی، بیروت، منشورات الرضا، چاپ اول، 1433هـ
  32. الفصول المختارة، محمد بن محمد شیخ مفید، تحقیق علی میرشریفی، قم، المؤتمر العالمی بمناسبة الذکری الألفیة لوفاة الشیخ المفید، چاپ اول، 1413ق.
  33. فقه الصادق@، سید صادق حسینى روحانى، قم، مدرسه امام صادق @، اول، 1412هـ
  34. کافی، محمد بن یعقوب کلینی، قم، دار الحدیث، چاپ اول، 1429هـ
  35. الکامل فی التاریخ، عز الدین علی ابن اثیر، بیروت، دار صادر، 1385هـ
  36. کتاب نکاح، سید موسی شبیری زنجانی، قم، رأى‌ پرداز، چاپ اول، 1419هـ
  37. کشف الغمة فی معرفة الأئمة، علی بن عیسی اربلی، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تبریز، بنی هاشمی، چاپ اول، 1381هـ
  38. کمال الدین و تمام النعمة، محمد بن علی صدوق، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران، اسلامیه، چاپ دوم، 1395ق‏
  39. متشابه القرآن و مختلفه، محمد بن علی ابن شهر آشوب مازندرانى، قم، بیدار، چاپ اول، ق‏1369.
  40. مرآة العقول، محمدباقر مجلسی، تحقیق رسولى محلاتى، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم، 1404ق
  41. مروج الذهب و معادن الجوهر، علی بن الحسین مسعودی، تحقیق اسعد داغر، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، 1409.
  42. مستمسک العروة الوثقى، سید محسن حکیم، قم، مؤسسة دار التفسیر، چاپ اول، 1416 ه‍ ق
  43. مصباح المنهاج(کتاب الطهارة)، سید محمد سعید حکیم، قم، مؤسسة المنار، بی تا
  44. المغنی فی أبواب التوحید و العدل، قاضى عبد الجبار بن احمد، تحقیق جورج قنواتى، قاهره، الدار المصریة، 1962م‏
  45. مقاتل الطالبیین، على بن حسین ابو الفرج اصفهانى‏، تحقیق: احمد صقر، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چاپ سوم، 1419 ه. ق‏
  46. مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین، علی بن اسماعیل ابو الحسن اشعری، آلمان-ویسبادن، چاپ سوم، 1400 ق.
  47. ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، محمدباقر مجلسى، تحقیق سید مهدی رجائی، قم، چاپ اول، 1406ق
  48. الملل و النحل، محمد بن عبد الکریم شهرستانی، تحقیق محمد بدران‏، قم، الشریف الرضی‏، چاپ سوم، 1364ش‏
  49. موسوعة الإمام الخوئی، سید ابو القاسم خویى، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی 8، چاپ اول، 1418ق
  50. مهذّب الأحکام، سید عبد الأعلى سبزوارى، قم، مؤسسه المنار-دفتر حضرت آیة الله سبزواری8، چاپ چهارم، 1413 ه‍ ق
  51. الواقفیة، ریاض محمد حبیب الناصری، مشهد، المؤتمر العالمی للإمام الرضا @، چاپ اول، 1409ق.
  52. وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، احمد بن محمد ابن خلکان ، تحقیق احسان عباس، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، بی تا
  53. الهدایة الکبرى، حسین بن حمدان خصیبى، بیروت، البلاغ‏، 1419ق‏

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 15 اسفند 1400
  • تاریخ پذیرش: 15 اسفند 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار