اصول فهم و تبیین روایات در دو رویکرد عقلگرایی و نقلگرایی؛ مطالعه موردی دو شرح ملاصدرا و مجلسی بر کافی

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

دانشگاه تهران

10.22034/hs.2022.49991.3085

چکیده

عقلگرایی فلسفی و نقلگرایی دو رویکرد مورد توجه در فهم و تبیین روایات هستند. یکی از راه‌های آشنایی با این دو رویکرد و نقاط اشتراک و تمایزشان بررسی مقایسه‌ای آنها از جهت میزان توجه و بهره-مندی آنها نسبت به اصول فهم و تبیین روایات است. ازاین‌رو این مطالعه بر آن است تا با بررسی مقایسه‌ای شروح ملاصدرا، فیلسوف عقلگرا و مجلسی، دانشمند نقلگرا، بر کافی از جهت مذکور، به آشنایی بیشتر با این رویکردها یاری رساند. برخی از نتایج این مطالعه از این قرار است: هر دو رویکرد پذیرفته‌اند که معصومین علیهم السلام با توجه به سطح فهم مخاطب با وی سخن می‌گویند. همچنین به اینکه برخی از سخنان معصومین علیهم السلام می‌تواند از باب جدل یا اقناع باشد باور دارند اما گاه در مصادیق میان آنها اختلاف به چشم می‌خورد. هر دو به اصل وقوع تقیه در برخی روایات باور دارند اما در کاربست آن اختلاف دارند. هر دو اصل نقل به معنا را قبول دارند اما اهتمام خاصی در بررسی روایات نقل به معنا و کشف متن اصلی روایت ندارند. هر دو به اصل تصحیف نیز توجه داشته‌اند اما اهتمام مجلسی بیشتر است. هر دو به اصل تأویل توجه داشته‌اند اما گاه رویکردشان به تأویلشان جهت بخشیده است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
تحف العقول، حسن بن علی بن شعبه حرانی، تحقیق: علی‏اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین، 1404ق.
تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی، تحقیق: طیب موسوی جزائری، قم: دارالکتاب، 1404ق.
روش فهم حدیث، عبدالهادی مسعودی، تهران: سمت و دانشکده علوم حدیث، 1384ش.
شرح أصول الکافی‏، صدرالدین محمّد ‏بن ابراهیم شیرازی، تحقیق: محمّد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی‏، 1383ش.
الکافی، محمّد بن یعقوب کلینی، تحقیق: دارالحدیث، قم: دارالحدیث، 1429ق.
الکافی، محمّد ‏بن یعقوب کلینی، تحقیق: علی‏اکبر غفاری و محمّد آخوندی، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
المحاسن، احمد بن محمّد برقی، تحقیق: جلال‏الدین محدث، قم: دارالکتب الاسلامیه، 1371ق.
مرآة العقول، محمّدباقر مجلسی، تحقیق: هاشم رسولی‏محلاتی، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1404ق.
مفاتیح الغیب، فخرالدین محمّد بن عمر رازی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1420ق.
منطق فهم حدیث، محمّدکاظم طباطبایی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی =، 1390ش.
«سیر تحول حمل بر تقیه در فقه از دوره شیخ طوسی تا دوره مقدس اردبیلی: تحول از طریقیت به موضوعیت»، سیدمحمّدکاظم مددی الموسوی، فقه، 1393ش، سال بیست و یکم، شماره 4.
«فرضیه‏ای درباره حمل روایات بر تقیه از منظر شیخ طوسی»، سیدمحمّدکاظم مددی الموسوی، فقه، 1393ش، سال بیست و یکم، شماره 3.