شیوه‌ی مواجهه‌ی فقهای متقدم با مفاد احادیث عمار ساباطی در کتاب طهارت

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

ندارد

10.22034/hs.2022.49757.2990

چکیده

عمار ساباطی یکی از روات پرکار در نقل احادیث فقهی است. عمل به احادیث عمار در میان فقهای متقدم، همواره مسأله‌ای چالشی بوده است. در این نوشتار ابتداء عوامل تردید فقهاء در عمل به احادیث عمار ساباطی را بر شمرده‌ایم؛ سپس با احصاء کامل احادیث عمار ساباطی در کتاب طهارت، آن‌ها را بر اساس شیوه‌ی تعامل فقهای متقدم دستهبندی کرده‌ایم. آن‌گاه به بررسی شیوهی تعامل ایشان با هر دسته از مجموعه احادیث او پرداخته‌ایم. نشان داده‌ایم که مواجههی فقهاء با احادیث عمار،‌ بینِ اعراض و قبول، متغیر است، و در پایان اثبات کرده‌ایم که قبولِ احادیث عمار توسط فقهاء، همواره در سایهی مؤیداتِ خارج از خود حدیث بوده است. این سبک از مواجهه می‌تواند در کنار بررسی‌های سندی، برای سنجش احادیث، کارآمد باشد.

کلیدواژه‌ها


أجوبة مسائل و رسائل فی مختلف فنون المعرفة، ابن ادریس حلّی، قم: دلیل ما، 1429ق.
أجوبة المسائل المهنّائیة، حسن بن یوسف معروف به علامه حلّی، قم: چاپخانه خیام، 1401ق.
الاستبصار، محمد بن الحسن طوسی، تهران، دار الکتب الإسلامیّة، 1390ق.
إصباح الشیعة بمصباح الشریعة، قطب الدین محمد بن الحسین کیدری، قم: مؤسسه امام صادق۷، 1416ق.
إعلام الورى بأعلام الهدى، فضل بن الحسن طبرسی، تهران، اسلامیه، 1390ق.
الاقتصاد الهادی إلى طریق الرشاد، محمد بن الحسن طوسی، تهران، انتشارات کتابخانه جامع چهل ‏‏ستون، 1375ق.
الانتصار فی انفرادات الإمامیة، علیّ بن حسین معروف به سیّد مرتضی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1415ق.
الإنصاف، علی بن سلیمان مرداوی حنبلی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1406ق.
«بازسازی کتاب عمار بن موسی ساباطی»، مجتبی وظیفه ‏‏دوست، رساله سطح سه مرکز مدیریت حوزه‌‌های علمیه، 1397ش.
بدائع الصّنائع فی ترتیب الشرائع، أبوبکر بن مسعود کاسانی، بیروت، دار الکتب العلمیّة، 1406ق.
«تأثیر روایات عمّار بن موسى السّاباطیّ فی کتاب الطهارة»، مصطفی بارگاهی، رساله سطح سه مرکز مدیریت حوزه‌‌های علمیه، 1399ش.
تبصرة المتعلمین، حسن بن یوسف معروف به علامه حلّی، تهران، مؤسسه چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1411ق.
تحریر الأحکام الشرعیة، حسن بن یوسف معروف به علامه حلّی، قم: مؤسسه امام صادق۷، 1420ق.
تذکرة الفقهاء، حسن بن یوسف معروف به علامه حلّی، قم: مؤسسه آل البیت:، 1414ق.
تلخیص المرام فی معرفة الأحکام، حسن بن یوسف معروف به علامه حلّی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1421ق.
التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، حسن بن یوسف معروف به علامه حلّی، قم: چاپخانه خیام، 1401ق.
تهذیب الأحکام، محمد بن الحسن طوسی، تهران، دار الکتب الإسلامیّة، 1407ق.
الجمل و العقود فی العبادات، محمد بن الحسن طوسی، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه فردوسی مشهد، 1387ق.
الخلاف، محمد بن الحسن طوسی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
رجال البرقی، احمد بن محمد برقی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1342 ش.
رجال الطوسی، محمد بن الحسن طوسی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجامعة المدرسین، 1373 ش.
رجال الکشی، محمد بن عمر کشّی، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، 1409ق.
رجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجامعة المدرسین، 1365 ش.
الرسائل التسع، جعفر بن الحسن معروف به محقق حلّی، قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، 1413ق.
السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ابن ادریس حلّی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
شرائع الإسلام، جعفر بن الحسن معروف به محقق حلّی، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق.
شمس العلوم، نشوان بن سعید حمیری، بیروت، دار الفکر المعاصر، 1420ق.
غنیة النزوع إلی علمی الإصول و الفروع، ابن زهره حمزة بن علی، قم: مؤسسه امام صادق۷، 1417ق.
فقه الرضا (الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا۷، منسوب به امام رضا۷، مشهد، مؤسسه آل البیت:، 1406ق.
الفهرست، محمد بن الحسن طوسی، قم: مکتبة المحقّق الطباطبائی، 1420ق.
قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، حسن بن یوسف معروف به علامه حلّی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، تهران، دار الکتب الإسلامیّة، 1407ق.
الکافی فی الفقه، أبو الصلاح تقی الدین بن نجم الدین حلبی، اصفهان، کتابخانه عمومی امام امیر المؤمنین۷، 1403ق.
کتاب العین، خلیل بن احمد فراهیدی، قم: نشر هجرت، 1409ق.
کشف الرموز فی شرح المختصر النافع، حسن بن أبی طالب معروف به فاضل آبی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
لسان العرب، ابن منظور محمد بن مکرم، بیروت، دار الفکر-دار صادر، 1414ق.
المبسوط فی فقه الإمامیّة، محمد بن الحسن طوسی، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.
المجموع شرح المهذّب، محیی الدین یحیی بن شرف نووی، بیروت، دار الفکر، بی ‏‏تا.
المحیط فی اللغة، صاحب بن عباد، بیروت، عالم الکتاب، 1414ق.
المختصر النافع، جعفر بن الحسن معروف به محقق حلّی، قم: مؤسسة المطبوعات الدینیّة، 1418ق.
مختلف الشیعة، حسن بن یوسف معروف به علامه حلّی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413.
مرآة العقول فی شرح أخبار الرسول، محمّد باقر مجلسی، دوم، دار الکتب الإسلامیّة، تهران، 1404 هـق.
المراسم العلویة، حمزة بن عبد العزیز سلّار، قم: منشورات الحرمین، 1404ق.
المسائل الناصریات، علیّ بن حسین معروف به سیّد مرتضی، تهران، رابطة الثقافة و العلاقات الإسلامیة ‏/ 1417ق.
مصباح المتهجد، محمد بن الحسن طوسی، بیروت، موسسة فقه الشیعة، 1411ق.
المصباح المنیر، احمد بن محمد فیومی، قم: مؤسسه دار الهجره، 1414ق.
المعتبر فی شرح المختصر، جعفر بن الحسن معروف به محقق حلّی، قم: مؤسسه سید الشهداء۷، 1407ق.
معجم مقائیس اللغة، ابن فارس، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، 1404ق.
مغنی المحتاج، محمد خطیب شربینی، بیروت، نشر دار الفکر، بی ‏‏تا.
مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، سید جواد عاملی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1419ق.
المقنع، ابن بابویه محمد بن علی بن الحسین، قم: موسسه امام هادی۷، 1415ق.
المقنعة، محمد بن محمد معروف به شیخ مفید، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413ق.
منتهى المطلب، حسن بن یوسف معروف به علامه حلّی، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیّة، 1412ق.
من لا یحضره الفقیه، ابن بابویه محمد بن علی بن الحسین، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
المهذّب، ابن براج قاضی عبد العزیز، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1406ق.
المهذّب فی فقه مذهب الإمام الشافعی، ابراهیم بن علی فیروزآبادی شیرازی، بیروت، نشر دار إحیاء التراث العربی، 1414ق.
نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام، حسن بن یوسف معروف به علامه حلّی، قم: مؤسسه آل البیت:، 1419ق.
النهایة فی مجرّد الفقه و الفتوی، محمد بن الحسن طوسی، بیروت، دار الکتب العربی، 1400ق.
الوافی، محمد بن حسن معروف به فیض کاشانی، اصفهان، کتابخانه امام امیر المؤمنین۷، 1406ق.
الوسیلة إلى نیل الفضیلة، محمد بن علی بن حمزة طوسی، قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، 1408ق.
الهدایة فی الأصول والفروع، ابن بابویه محمد بن علی بن الحسین، قم: مؤسسه امام هادی۷، 1418ق.