مناسبات عصری و تأثیر آن بر رویکرد فیض کاشانی در مواجهه با روایات تفسیری

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان

3 مدیر علوم قران و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

10.22034/hs.2022.13388

چکیده

در نوع نگاه و رویکرد یک مفسر نباید از شرایط حاکم بر عصر مفسر غافل بود. رویکرد و نگرش تفسیر الصافی به روایات تفسیری متأثر و برآیند فضای حاکم بر عصری است که مفسر در آن می‏زیسته است. تأثیر فضای حاکم بر سده یازدهم هجری، نیز بر رویکرد فیض کاشانی در ارزیابی روایات قابل انکار نیست. در نگاهی کلی و با ملاحظه شرایط فرهنگی و تاریخی عصر فیض کاشانی، می‏توان تصدیق کرد که رویکرد حاکم بر این تفسیر، رویکرد نقلی بر پایه روایات اهل بیت: است. احادیثی نظیر«ان اللَّه جعل ولایتنا أهل البیت قطب‏ القرآن و قطب‏ جمیع الکتب علیها ...» و «نحن و اللَّه المأذونون .... نشفع لشیعتنا فلا یردّنا ربّنا» و «نحن الراسخون فی العلم و نحن نعلم تأویله» نمونه‏هایی است که فیض کاشانی برای تثبیت گفتمان و هویت شیعه در عصر خود از آن‏ها بهره گرفته است. بر همین اساس،او  در مواجهه با روایات به مبانی همچون عدم تعارض اقوال معصومان، استفاده ابزاری از عقل، دفاع از هویت شیعه و.....اعتقاد دارد.
این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی در مقام تبیین چرایی و چگونگی تأثیر تحولات و جریانات عصری بر روند و بهره‏گیری این مفسر در احادیث در تفسیر آیات قرآن است.
 

کلیدواژه‌ها


اجتهاد در تفسیر روایی امامیه، حمید رضا فهیمی تبار، تهران: دانشگاه، امام صادق۷، چاپ اول،1390ش.
اخباری‏گرى؛ تاریخ و عقاید، ابراهیم بهشتى، چاپ سوم، قم: سازمان چاپ و نشر مؤسسه علمى فرهنگى دار الحدیث، 1391ش.
الأصول الأصیلة‏‏، فیض کاشانى، مصحح: ابو القاسم‏ نقیبى، تهران: مدرسه عالى شهید مطهرى‏، چاپ اول، 1387ش.
ایران در راه عصر جدید (تاریخ ایران از1350تا1750)، هانس روبرت رویمر، ترجمه: آذر آهنچی، تهران: دانشگاه تهران، 1385ش.
تاریخ حدیث شیعه2(عصر غیبت)، محمد‏کاظم طباطبایی، قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۸۸ - ۱۳۹۰ش.
تفسیر الصافى، فیض کاشانى، تحقیق: حسین اعلمى، تهران: انتشارات الصدر، چاپ دوم، 1415ق.
التفسیر و المفسرون، محمد هادی معرفت، ‏مشهد: الجامعة الرضویه للعلوم الاسلامیه، چاپ اوّل، 1418ق‏.
راه روشن، فیض کاشانى، چاپ: اول، مشهد: بنیاد پژوهش‏هاى اسلامى آستان قدس رضوى،‏ ‏1372ش.
سفینة النجاة، فیض کاشانى، چاپ اول، بی‏تا.
صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست، رسول جعفریان، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه، 1379ش.
فیض و تصوف، رسول جعفریان، کیهان اندیشه، ش35، 1370ش.
مشرق الشمسین و اکسیر السعادتین، محمد بن حسین بهایی، تعلیق: محمد اسماعیل بن حسین خواجویی، تحقیق: مهدی رجایی‏نیا، پژوهش‏های قرآنی آستان قدس امام امیر المؤمنین علی۷، چاپ دوم، 1387ش.
مقدمه‏ای بر فقه شیعه، مدرسی طباطبایی، ترجمه: آصف فکرت، مشهد: بنیاد پژوهش‏های اسلامی، 1368ش.
الوافی، فیض کاشانى، ‏اصفهان: مکتبة الإمام أمیر المومنین علی۷، چاپ اول، 1406ق.
«از مکتب کاشان تا مسکن جانان» مهدی کمپانی زارع، فیض‏پژوهی (مجموعه مقالاتی در بررسی آراء و احوال فیض کاشانی)، به کوشش: شهناز شایان فر، تهران: انتشارات خانه کتاب، 1392ش.
«پیامد‏های اندیشه‏های اخباریان در حوزه پژوهش‏های قرآنی»، محمد شریفی - محمدرضا شاهرودی، آموزه‏های قرآنی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره23، بهار - تابستان1395ش.
«فعالیت‏های متن پژوهانه محدثان اصفهان و سده‏های یازدهم و دوازدهم (بسترهای شکل‏گیری و نمونه‏ها)»، سید صادق حسینی سرشت؛ مهدی مهریزی، علوم حدیث، سال بیستم، شماره دوم، 1394ش.