روش فهم خانواده حدیث؛ مطالعه موردی خانواده حدیثی «ایثار»

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه حکیم سبزواری

10.22034/hs.2022.50392.3215

چکیده

فهم حدیث به عنوان دومین منبع استنباط آموزه‌های دینی امری مهم قلمداد می شود. در فرآیند فهم حدیث، با مفهومی به نام خانواده حدیث مواجه هستیم که به جهت برخورداری از ویژگی هایی خاص چون «تعدد»، «تشابه و تناسب موضوعی»، «جامعیت» و ...، نیازمند فهم و توجه ویژه می باشد. از این رو لازم است به اقتضای ویژگی‌های خانواده حدیث، روشی ویژه برای فهم آن در نظر گرفته شود. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی، تأمل در ویژگی‌های خانواده حدیث و نسبت‌سنجی میان احادیث هم‌خانواده به یافته‌هایی دست پیدا کرده است که به جهت نتیجه‌بخشی در فهم خانواده حدیث قابل توجه می‌باشد. این یافته‌ها نشان می‌دهد که فهم خانواده حدیث از روشی سه مرحله ای بدست می آید که عبارتند از: «فهم تک تک احادیث»، «فهم بیناحدیثی» و «جمع‌بندی و تحلیل مفاهیم بدست آمده». انجام این مراحل، نه تنها فهم درست، دقیق و جامعی از حدیث بدست می‌دهد؛ بلکه فراتر از آن، سؤال‌ها و مسائل جدید را پاسخی بروز ارائه خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
تفسیر السلمی، عبدالرحمان سلمی، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1421ق.
دانش‏نامه قرآن و حدیث، محمد محمدی ری‏شهری و همکاران، ترجمه: حمیدرضا شیخی، قم: دارالحدیث، 1390ش.
درس‏نامه روش‏ها و گرایش‏های تفسیر قرآن، محمدعلی رضایی اصفهانی، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی، 1382ش.
روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم، محمدعلی لسانی فشارکی و حسین مرادی زنجانی، قم: بوستان کتاب، 1396ش.
روش فهم حدیث، عبدالهادی مسعودی، تهران: سمت، 1384ش.
الصحاح، اسماعیل بن حماد جوهری، تحقیق: أحمد عبد الغفور عطار، بیروت: دار العلم للملایین، 1407ق.
العین، خلیل فراهیدی، تحقیق: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، بی‏جا: مؤسسة دار الهجرة، 1410ق.
فرهنگ علوم اجتماعی، آلن بیرو، ترجمه: باقر ساروخانی، تهران: کیهان، 1375ش.
فقه الحدیث1، عبدالهادی مسعودی، قم: دار الحدیث، 1398ش.
فقه الحدیث3، عباس پسندیده، قم: دار الحدیث، 1398ش.
فلسفه علم و متدولوژی، محمود نوالی، تبریز: دانشگاه تبریز، 1393ش.
قرآن‏شناسی، محمدتقی مصباح یزدی، قم: مؤسسه امام خمینی، 1380ش.
الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1365ش.
لسان العرب، محمد بن منظور، قم: أدب الحوزة: 1405ق.
لغت‏نامه دهخدا، علی‏اکبر دهخدا، تهران: مؤسسه لغت‏نامه دهخدا، 1377ش.
مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، علی دلاور، تهران: رشد، 1380ش.
مبانی و روش‏های تفسیر قرآن کریم، سیدمحمدعلی ایازی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، 1388ش.
مجمع البحرین، فخرالدین طریحی، تهران: ناصر خسرو، 1362ش.
المحاسن، احمد بن محمد برقی، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1370ش.
معجم مقاییس اللغة، احمد ابن فارس، تحقیق: عبد السلام محمد هارون، قم: مکتبة الإعلام الإسلامی. 1404ق.
منطق فهم حدیث، سیدمحمدکاظم طباطبایی، قم: مؤسسه امام خمینی، 1390ش.
المیزان فی تفسیر القرآن، محمدحسین طباطبایی، بیروت: مؤسسة الأعلمی، 1390ش.
«بررسی انتقادی نظام فلسفی هرمنوتیکی گادامر»، ابوالفضل ساجدی و مهدی سرلک، کلام اسلامی، ش85، 149-174، 1392ش.
«بررسی تطبیقی تفسیر متن از دیدگاه هرمنوتیک و اصول فقه»، محمود شربتیان و حسین داورزنی، مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، دوره سوم، ش1، 197-210، 1396ش.
«بررسی تطبیقی فهم از دیدگاه گادامر و علامه طباطبایی»، محمدفاکر میبدی و محمدباقر فرضی، مطالعات تطبیقی قرآن و حدیث، ش 7، 55-80، 1395ش.
«بررسی تناسب معنایی آیات 19-16 قیامت»، سیف‏علی زاهدی‏فر، مطالعات تفسیری، ش29، 161-170، 1396ش.
«توجه به خانواده حدیث در آثار معاصرین؛ بررسی دو کتاب میزان الحکمة و الحیات»، علی رضا رجبی، کتاب ماه دین، ش191، 27-38، 1392ش.
«دلالت‏های معنایی نگاره سرو مبتنی بر رابطه جانشینی، همنشینی و بافت موقعیت»، زهرا پارساپور و حسین لبانی مطلق، پژوهش‏های بین رشته‏ای ادبی، ش6، 61-88، 1400ش.
«مطالعه حوزه‏های معنایی صبر در آیات قرآن»، رضا امانی و زهره عبادی و صدیقه رضایی، پژوهش‏نامه معارف قرآنی، ش25، 133-156، 1395ش.
«نقش خانواده حدیث در فهم متون نهج البلاغه»، مهدی مردانی، حدیث حوزه، ش1، 65-77، 1389ش.