مختصرسازی کتاب‌های حدیثی با پیش فرض‌های کلامی – فقهی در نقد(مطالعه موردی مختصر تفسیر قمی)

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 حوزه علمیه قم

2 عضو هیأت علمی دانشکده علوم حدیث

10.22034/hs.2022.48758.2665

چکیده

ناقدان حدیث در نقد حدیث معیارهای دارند، از جمله ناقدان حدیث دانشمند صاحب فضل و در عین حال گمنام عبدالرحمن‌بن‎محمدبن‌ابراهیم معروف به ابن‎عتائقی از دانشمند برجسته اهل حله است، وی معیارهای متعددی در نقد احادیث در کتاب مختصرتفسیر علی‌بن‌ابراهیم‌قمی به کار بسته‌است.

برای بازیابی معیارهای نقد حدیث توسط ابن‌عتائقی به نحو موردی تمام نقدهای وی در کتاب مختصر تفسیر قمی مورد بررسی قرار گرفته‌است. از جمله معیارهای که مورد توجه ابن‌عتائقی در نقد روایات است، می‎توان به مباحث کلامی، فقهی، فقه‌الحدیث و ادبیات‌عرب اشاره‌کرد. یکی از مهم‌ترین معیارهای وی در نقد پیش‌فرض‌های کلامی و فقهی است، برای نمونه، وی احادیثی که با اصول مذهب و عقل سلیم سازگاری ندارد، کنار گذاشته و نقد می‌نماید، یکی از مواردی که بیشتر مورد نقد ایشان است، روایاتی است که در عدم عصمت انبیاء و ائمه علیهم‌السلام در کتاب تفسیر قمی آمده است، وی به شدت این روایات را نقد و رد می‎نماید.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، محمد جواد بلاغی، قم: المرکز العالی للعلوم و الثقافة الاسلامیة، چاپ دوم، 1431ق.
اندیشهشناسی محدثان حله، امین حسین پوری، قم: درا الحدیث، چاپ اول، 1390ش.
الهیات و معارف اسلامی، جعفر سبحانی، قم: مؤسسه سید الشهداء، چاپ اول، 1368ش.
أصول الکافی، محمد بن یعقوب کلینى، ترجمه: سید جواد مصطفوى، تهران: کتاب ‏فروشى علمیه اسلامیه، چاپ اول، 1369ش.
بیان در علوم و مسائل کلی قرآن، سید ابوالقاسم خویی، ترجمه: محمد صادق نجمی و هاشم هاشم زاده هریسی، تهران: سازمان چاپ وانتشارات، چاپ سوم، 1388ش.
تنزیه الأنبیاء، علی بن حسین علم ‏الهدی، قم: الشریف الرضی‏، بی ‏تا.
التمهید، محمد هادی معرفت، قم: علوم قرآنی، چاپ اول، 1378ش.
تلخیص التمهید، محمد هادی معرفت، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1369ش.
تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1374ش.
ترجمه قرآن، ناصر مکارم شیرازی،[1] قم: دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامى)، 1373ش.
حدیثپژوهی، مهدی مهریزی، قم: دار الحدیث، چاپ دوم، 1390ش.
دانش حدیث، به قلم مدرسان دانشکده علوم حدیث، قم: نشر جمال، چاپ دوم، 1390ش.
دروس تمهیدیة فی تفسیر آیات الاحکام، باقر ایروانی، قم: دارالفقه، چاپ سوم، 1386ش.
در پرتو حدیث، عبد الهادی مسعودی، قم: دارالحدیث، چاپ دوم، 1391ش.
روش فهم حدیث، عبد الهادی مسعودی، تهران: سمت، چاپ چهارم، 1387ش.
شرح کتاب الناسخ و المنسوخ، شهاب الدین احمد البحرانی، تصحیح: دکتر محمد جعفر اسلامی، بنیاد علوم اسلامی، چاپ دوم، 1360ش.
شناخت قرآن، محمد حسین طباطبایی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1353ش.
فرهنگ علم کلام، احمد خاتمی، تهران: انتشارات صبا، چاپ اول، 1370ش.
الکافی، محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینى، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ: چهارم، 1407ق.
المیزان فی التفسیر القرآن، محمد حسین طباطبایی، قم: جامعه مدرسین، چاپ هشتم، 1425ق.
منطق فهم حدیث، سید کاظم طباطبایی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، 1390ش.
معجم تفسیر مفردات الفاظ قرآن کریم، سمیع عاطف الزین، لبنان: دار الإفریقیة العربیه، چاپ چهارم، 1422ق.
مختصر تفسیر علی بن ابراهیم القمی، عبد الرحمن بن محمد بن ابراهیم، معروف به ابن العتائقی، قم: دار الحدیث، چاپ اول، 1390ش.
معانی الأخبار، محمد بن على بن بابویه، ترجمه: عبد العلى محمدى شاهرودى، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ: دوم، 1377ش.
معانی الأخبار، محمد بن على بن بابویه، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1403ق.
واژگانپژوهی قرآنی، محمود سرمدی، قم: انتشارات الهادی، چاپ اول، 1380ش.
«تفسیر علی بن ابراهیم قمی»، کاظم قاضی زاده، بینات، سال سوم، شماره 10.
«پژوهشی پیرامون تفسیر القمی»، سید احمد موسوی، کیهان اندیشه، شماره 32.
[1]. لازم به ذکر است، تمام ترجمه‏های ارائه شده از آیات، ترجمه قرآن آیة الله مکارم شیرازی است.