بررسی وتحلیل پرسمان استدلالی در گفتمان استدلالی امام سجاد علیه السلام براساس نظریه میشال مایر

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه عربی، دانشکده ادبیات،دانشگاه تهران.

2 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

10.22034/hs.2023.50536.3265

چکیده

یکی از نظریه‌های مربوط به استدلال نظریه پرسش و پاسخ فیلسوف بلژیکی، میشال مایر است.نظریه مایر تحت عنوان"پرسمان استدلالی" به اهمیت و کارکرد سؤال در استدلال‌های متکلم و نقش آن در تأثیر گذاری بر مخاطب و اقناع او می‌پردازد.در واقع سؤال به عنوان یکی از سودمند‌ترین ابزار‌های زبان برای استدلال است. این اهداف می‌تواند در جهت آگاهی بخشی،توبیخ،برملا سازی حقایق،روشنگری و..باشد.در این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی آن دسته از سخنان امام سجاد(ع) که حاوی پرسش‌هایی استدلال محور بوده است مورد بررسی قرار گرفته است و جبنه استدلالی مورد تحلیل و بررسی واقع شده است.با توجه به اینکه امام سجاد به لحاظ تاریخی،اجتماعی و سیاسی در دوران خفقان و مراقبت‌های شدید دستگاه بنی امیه قرار داشتند سخنان ایشان در صورت‌های گوناگون آن، از پرسمان استدلالی بهره جسته است تا با توجه به شرایط حاکم به شکل غیر مستقیم آنچه مد نظر حضرت بوده‌است مانند: افشای ستم دستگاه بنی امیه،تبیین احکام دین، تبیین صفات شیعیان حقیقی و... را به مخاطب انتقال دهد.کاربست سازه بلاغی تشبیه و استعاره پتانسیل استدلالی سخن را غنا بخشیده و قدرت استدلال را برای اقناع مخاطب بالا می‌برد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
استراتیجیات الخطاب؛ مقاربة لغویة تداولیة، عبدالهادی الشهری، بیروت، دارالکتب الجدید المتحدة، چاپ اول، 2004م.
الامام زین العابدین، علی بن الحسین، صفحة من دوره الثقافی و جهاده السیاسی، محمد مهدی الآصفی، قم، المجمع العالمی لأهل البیت، 1436ش.
أهم نظریات الحجاج فی التقالید الغربیة من أرسطو الی الیوم، حمادی صمود، تونس، کلیة الآداب، بی‏تا.
بلاغة الامام علی بن الحسین، خطب، رسائل، کلمات، جعفر عباس الحائری، محقق: عبدالأمیر السلطانی، قم، مرکز الطباعة و النشر للمجمع العالمی لأهل البیت:، چاپ اول، 1423ق.
تحف العقول عن آل الرسول:، ابن شعبه حرانی، مترجم: پرویز اتابکی، تهران، اسلامیه، چاپ دوم، 1383ش.
جواهر البلاغة، أحمد الهاشمی، ترجمه: حسن عرفان، قم، نشر بلاغت، چاپ دهم، 1389ش.
الحجاج فی البلاغة المعاصرة بحث فی بلاغة النقد المعاصر، محمد سالم الطلبة، بیروت، دارالکتب الجدید المتحدة، 2008م.
الحجاج فی الشعر العربی بنیته و أسالیبه، سامیة الدریدی، تونس، عالم الکتب الحدیث، 2011م.
شرح دعای ابوحمزه ثمالی، محمد حسین حسینی طهرانی، تهران، مکتب وحی، 1374ش.
الفلسفة و الأسئلة الکبری عند میشیل ماییر، جمیل حمداوی، المملکة المغربیة، دار الریف، 2019م.
فی اصول الحوار و تجدید الکلام، طه عبدالرحمن، الرباط، المرکز الثقافی العربی، چاپ دوم 2000م.
فی نظریة الحجاج: دراسات و تطبیقات، عبدالله صولة، تونس، دار الجنوب للنشر و التوزیع، چاپ اول، 2011م.
لسان العرب، ابن منظور، بیروت: دار بیروت، 1997م.
مصباح المتهجد، شیخ طوسی، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، 1991م.
مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب، ابن هشام الأنصاری، قم، انتشارات تبریزی، چاپ سوم، 1367ش.
نفس المهموم فی مصیبة سیدنا الحسین المظلوم، شیخ عباس القمی، بیروت، دارالمحجة البیضاء، 1992م.
«المسائلة الحجاجیة فی الشعر العربی نماذج مختارة»، عبدالله بیرم یونس، مجلة آداب الرافدین، العدد 72، 2014م.
«حجاجیة السؤال فی الشعر البردونی»، أحمد الشامی، مجلة آداب المستنصریة، العدد 87، 2019م.