رهیافتی بر آسیب شناسی فهم حدیث؛ مطالعه موردی:راه های تشخیص مصب حدیث

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی

10.22034/hs.2023.50414.3224

چکیده

«حدیث» به دلیل جایگاه مهمی که در سپهر اندیشه مسلمانان داراست؛ همواره مورد توجه آنان بوده است. بر این اساس، فهم روشمند حدیث، که در گرو طی فرآیند فهم حدیث و توجه به آسیب های فهم حدیث است مورد اعتنا و توجه عالمان بوده است.توجه به آسیب های فهم حدیث گویای این نکته است که طی فرآیند فهم حدیث ، سبب فهم روشمند از حدیث نمی شود.یکی از آسیب های فهم حدیث، بی توجهی به «مصب حدیث» است. نگارنده در این نوشتار، به دنبال راه های دستیابی به مصب حدیث است .بر اساس پژوهش نگارنده ، تاکنون نوشتاری در باره آسیب مذکور و راه های دستیابی به مصب حدیث منتشر نشده است. این تحقیق با به کار بستن روش توصیفی- تحلیلی، به این نتیجه رسید که راه های دستیابی به مصب حدیث عبارتند از: جغرافیای سخن، توجه به متکلم بودن معصوم(ع)، تکیه بر باورهای کلامی، شخصیت پرسشگر، تصریح معصوم(ع)، توجه به سیاق و رجوع به سخنان دیگر معصوم(ع).

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آسیب‏شناسی روایات تفسیری، محمد تقی دیاری بید گلی، تهران، سمت، 1391ش.
آسیب‏شناسی فهم حدیث، علی دلبری، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1391ش.
ارشاد العقول الی مباحث الاصول، جعفر سبحانی، قم، مؤسسه الامام الصادق۷، بی‏تا.
الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، محمد بن حسن طوسی، بی‏جا، دارالکتب الاسلامیة، بی‏تا.
الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، یوسف بن عبد الله بن عبدالبر، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1415ق.
اسد الغابة فی معرفة الصحابه، علی بن ابی الکرام بن اثیر جزری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‏تا.
الاعتقادات، محمد بن علی بن الحسین بابویه (شیخ صدوق)، قم، کنگره شیخ مفید، 1413ق.
بحار الأنوار الجامعة لدررر أخبار الأئمة:، محمد باقر مجلسی، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403ق.
بحوث فی علم الاصول، محمد باقرصدر، محمد باقر، بیروت، الدار الاسلامیه، بی‏تا.
بصائر الدرجات، محمد بن حسن صفار قمی، طهران، مؤسسةَ الاعلمی، 1362ش.
تاج العروس، محمد مرتضی زبیدی.، بیروت، المکتبة الحیاة، بی‏تا.
تاریخ الطبری، محمد بن جریر طبری، بیروت، دارالتراث، بی‏تا.
تحریرات فی الأصول، مصطفی خمینی، قم، ناشر، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1418ق.
تحلیلی از زندگانی سیاسی امام حسن۷، جعفر مرتضی العاملی، ترجمه: محمد سپهری، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، 1361ش.
تذکرة الحفاظ، محمد بن احمد ذهبی، بی‏جا: مکتبة الحرم المکّی، بی‏تا.
ترجمه و شرح نهج البلاغه، علی نقی فیض الاسلام، بی‏جا، بی‏نا، بی‏تا.
تنقیح الاصول، روح الله خمینی، قم، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، بی‏تا.
تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه، محمد بن حسن طوسی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، 1365ش.
تهذیب الأصول‏، روح الله خمینی، قم، دارالفکر، بی‏تا.
الجامع لاحکام القرآن، محمد بن احمد قرطبی، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی، 1405ق.
الحبل المتین، محمد بن حسین عاملی(شیخ بهایی) قم، مکتبة بصیرتی، 1398ق.
الخصال، محمد بن علی بن الحسین (شیخ صدوق)، قم، مؤسسةالنشرالاسلامی، بی‏تا.
الخلل فی الصلاة، روح الله خمینی، قم، بی‏نا، بی‏تا.
دراسات فی الاصول، محمد فاضل موحدی لنکرانی، قم، مرکز فقهی الائمة الاطهار، بی‏تا.
درآمدی بر فرایند حدیث، علی حسن بگی، اراک، دانشگاه اراک، 1397ش.
الرأی السدید فی الاجتهاد و التقلید، ابوالقاسم خویی، قم، بی‏نا، بی‏تا.
روش فهم حدیث، عبدالهادی مسعودی، تهران، سمت و دانشکده علوم حدیث، 1384ش.
السنن الکبری، احمد بن الحسین بیهقی، بیروت، دارالفکر، بی‏تا.
السنن، عبدالله بن بهرام دارمی، دمشق، مطبعةالاعتدال، بی‏تا.
السنن، محمد بن یزید بن ماجه قزوینی، بیروت، دارالفکر، بی‏تا.
شرح الکافی، ملّا محمد صالح مازندرانی، همراه با تعلیقات علامه شیخ ابوالحسن شعرانی، تهران، المکتبة الاسلامیة، 1382ش.
شرح نهج البلاغه، عباس الموسوی، بیروت، دار الرسول الاکرم- دار المحجه البیضاء، 1418ق.
شرح نهج البلاغه، عبد الحمید بن محمد ابن ابی الحدید، تهران، جهان، بی‏تا.
شرح نهج البلاغه، میثم بن علی بحرانی، قم، دارالحبیب، 1428ق.
صحیح مسلم بشرح الامام النووی، مسلم بن حجاج نیشابوری، بیروت، دار احیاء التراث ‏العربی، 1420ق.
الطبقات الکبری، محمد بن سعد واقدی، بیروت، دار الفکر، 1414ق.
علامه طباطبایی و حدیث، شادی نفیسی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1384ش.
غریب‏ الحدیث، عبدالله بن مسلم بن قتیبه، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1408ق.
الفائق فی غریب الحدیث، محمود بن عمر زمخشری، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1417ق.
فرق الشیعه، حسن بن موسی نوبختی، قم، انتشارات مکتبه الفقیه، 1388ش.
فرهنگ فارسی عمید، حسن عمید، تهران، امیر کبیر 1379ش.
فرهنگ فارسی، محمد معین، تهران، انتشارات امیر کبیر، 1388ش.
فرهنگ لاروس، خلیل جر، ترجمه: سید حمید طبیبیان، تهران، امیرکبیر، 1373ش.
فی ظلال نهج البلاغه، محمد جواد مغنیه، بیروت، دار العلم للملایین، 1979م.
قاعده لاضر و لا ضرار، علی سیستانی، قم، مکتبه آیت الله العظمی السید السیستانی، 1414ق.
الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365ش.
کتاب البیع، روح الله خمینی، قم، اسماعیلیان، 1417ق.
کتاب الخمس، مرتضی حائری، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1418ق.
کتاب الطهاره، روح الله خمینی، قم، مطبعه مهر، بی‏تا.
کتاب الوافی، محمد محسن فیض کاشانی، اصفهان، کتابخانه امیرالمؤمنین علی۷، 1406ق.
کیفیت تحلیل و نقد حدیث، ابراهیم ابراهیمی، اراک، انتشارات جهاد دانشگاهی، 1389ش.
اللهوف علی قتلی الطفوف (آهی سوزان بر مزار شهیدان)، علی بن موسی بن طاوس، مترجم: سید احمد فهری تهران، انتشارات جهان، 1364ش.
مجمع البحرین، فخرالدین طریحی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1408ق.
المحاسن، احمد بن محمد بن خالد برقی، تهران، دارالکتب‏الاسلامیة، 1371ق.
المحصول فی علم الاصول، جعفر سبحانی، قم، مؤسسه الامام الصادق۷، بی‏تا.
مستند تحریر الوسیله، مصطفی خمینی، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1418ش.
معانی الاخبار، محمد بن علی بن الحسین (شیخ صدوق)، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1431ش.
مفاتیح الاصول، محمد مجاهد طباطبایی، قم، مؤسسه آل البیت:، بی‏تا.
مناقب آل ابی‏طالب، محمد بن علی بن شهر آشوب، قم، علامه، بی‏تا.
المنجد فی اللغه، لویس معلوف، تهران، اسماعیلیان، 1362ش.
نهایة الدرایة، حسن صدر، بی‏جا، مشعر، بی‏تا.
نهج البلاغه، ترجمه سیدجعفر شهیدی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1380ش.
نهج البلاغه، محمد بن الحسین رضی، قم، مؤسسة دار الهجرة، بی‏تا.
«واکاوی تأثیر باورهای کلامی بر فهم حدیث و آسیب‏های آن»، علی حسن بگی، مجله علوم حدیث، 1396، شماره اول.