اعتبارسنجی داده‌های رجالی امامیه در پرتو منابع غیر رجالی ـ غیرشیعی: مطالعۀ موردی إسحاق بن محمّد الأحمر نَخَعی بَصری

باقری, حمید

doi:10.22034/hs.2023.50614.3294

اعتبارسنجی داده‌های رجالی امامیه در پرتو منابع غیر رجالی ـ غیرشیعی: مطالعۀ موردی إسحاق بن محمّد الأحمر نَخَعی بَصری

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

حمید باقری

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران

10.22034/hs.2023.50614.3294

چکیده

بررسی راویان و اَسناد روایات یکی از معیارهای محدثان مسلمان درارزیابی احادیث بوده‌است که این امر، موجب تولید داده‌های انبوه رجالی و به‌تبع شکلگیری دانش رجال درمیان دانش‌های حدیثی شده‌است. دردوران معاصر گاه درواقع‌نمایی ارزیابی‌های عالمان رجالی دربارۀ راویان تشکیک شده‌است. این تردیدها زمانی تشدید می‌شود که میان مضمون روایات برجای مانده از راوی و داده‌های رجالی تناقض وجود داشته‌باشد. اسحاق بن محمّد اَحْمَر نَخَعی یکی از راویان شیعی است که از سوی رجالیان متقدم عمدتاً به دلیل فساد مذهب و انتساب او به جریان غُلات تضعیف شده‌است. بنابر داده‌های رجالی متقدم، این گرایش‌های غالیانه به مضمون ومحتوای کتاب‌های تألیفی او نیز راه یافته‌بود، تا آنجا که موجب شد روایات او به‌سبب ناهمگونی با اندیشه‌های اصیل امامیه، جعلی و خود او کذّاب و دروغگو معرفی شود. این نوشتار می‌کوشد بااستناد به داده‌های موجود درمنابع غیررجالی همچون آثار فِرق‌نگاری و تألیفات مسلمانان غیرشیعی و نیز تحلیل داده‌های فرارجالی، ایدۀ بهره‌گیری ازاین منابع درارزیابی میزان واقع‌نمایی گزارش‌های رجالیان دربارۀ اسحاق احمر را مورد سنجش قرار دهد. ثمرۀ این مطالعه، تأیید داده‌های رجالی با واقعیت‌های تاریخی سده‌های میانه است. باتوجه به داده‌های فرارجالی دربارۀ اسحاق، صحّت واعتبار اطلاعات رجالی درکتاب‌های رجالیان متقدم دربارۀ تضعیف وی و گرایش‌های غالیانۀ منسوب به او نتیجه‌گیری می‌شود.

کلیدواژه‌ها