الگوی نعمت شماری رفع حوائج مردم براساس پیمایش پیشرفته حدیث «حوائج الناس»

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه قرآن و حدیث قم

2 رییس دانشکده علوم و معارف حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث، قم.

3 استاد دانشگاه قرآن و حدیث

10.22034/hs.2024.50809.3387

چکیده

بسیاری از آموزه‌های دستوری اسلام مرتبط با دیگران سامان یافته و از جمله مهم‌ترین آموزه‌های این مکتب، رفع حوائج مردم است. تحقیق حاضر، ضمن تأکید بر قابلیت‌های متون دینی در تولید علم، به دنبال بررسی اثر نعمت‌شماری رفع حوائج مردم براساس حدیثِ «حَوَائِجَ‏‌النَّاسِ‏ إِلَیْکُمْ مِنْ نِعَمِ‌اللَّهِ عَلَیْکُمْ» می‌باشد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و پیمایش گام‌های دو گانه؛ (فهم عمومی حدیث و فهم پیشرفته حدیث)، در یک فرآیند قانونمند، از مسیر استخراج و صورت‌بندی علمی آموزه-های قرآن و حدیث، به فهم عمیق حدیث با استفاده از حرکت معکوس پرداخت. حاصل پژوهش حاضر نشان می‌دهد، برخى افراد به جهت موقعیتی که دارند، براى برآوردن نیازهایشان مورد مراجعه مردم قرار مى‌گیرند و لذا دچار ملالت مى-شوند. مرکز ثقل حدیث در این مسأله، واژه «نعمت» است. از آن‌جایی که معصوم(ع)، مرکز ثقل درمان ملالت را نعمت بودن نیاز مردم، قرار داده، معلوم می‌گردد علت ملالت، «نقمت دانستن» حوائج مردم است. طبیعى است که براى درمان «یعنى ملول نشدن» باید عکس عمل کرد. گریز یا گرایش انسان به برآورده کردن نیازهای مردم، وقتی اتفاق می‌افتد که فرد معطوف به اندازه‌سنجی (=سنجش سود و زیان) نیازهای مردم شود. در موقعیت‌های اجتماعى، پرستاری یکی از مشاغلی است که در معرض چنین رخدادی هست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن‏ کریم.
آدام اسمیت و ثروت ملل، محمدعلی کاتوزیان، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، چاپ اول، ۱۳۹۸ش.
آشنایی با علوم اسلامی، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، ۱۳۹۲ش.
آسیب‌شناخت حدیث، عبدالهادی مسعودی، قم: زائر، ۱۳۸۹ش.
إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات‏، محمد بن حسن شیخ حر عاملى، بیروت: اعلمی، ۱۴۲۵ق.
اخلاق عبادی، علی‏اصغر الهامی‏نیا و غلام‏عباس طاهرزاده، قم: مرکز تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه، افق فردا، بی‏تا.
إرشاد‏ القلوب إلى الصواب‏، حسن بن محمد دیلمى، قم: الشریف الرضی‏، ۱۴۱۲ق.
أعلام ‏الدین فی صفات ‏المؤمنین‏، حسن بن محمد دیلمى، قم: مؤسسة آل البیت:‏، ۱۴۰۸ق.
إعلام‏ الورى بأعلام الهدى‏، على بن حسن طبرسى، تهران: اسلامیه‏، ۱۳۹۰ش.
إیمان أبی‏طالب (الحجة على الذاهب إلى کفر أبی‏طالب)، فخار بن معد الموسوى، قم: دارسید الشهداء للنشر، ۱۴۱۰ق.
بحار ‏الأنوار، محمد باقر بن محمد تقى مجلسى‏، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، ۱۴۰۳ق.
پیام قرآن، ناصر مکارم شیرازی و دیگران، قم: دار الکتب الاسلامیه‌، ۱۳۸۶ش.
تحف ‏العقول عن آل ‏الرسول، ابن‏شعبه حرانی، قم‌: آل علی‌، ۱۳۸۲ش.
ترجمه اناجیل اربعه، محمد باقر حسینی خاتون آبادی، به کوشش: رسول جعفریان، تهران: نشر نقطه، ۱۳۸۳ش.
تعلیم و تربیت در اسلام، مرتضی مطهری، تهران:  صدرا، ۱۳۸۲ش.
 تفسیر فرات الکوفی، ابراهیم بن فرات کوفی، تهران: وزاره الثقافه و الارشاد الاسلامی، ۱۴۱۰ق.
تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و دیگران، قم: ذوی القربی، چاپ سوم، ۱۳۷۶ش.
التفسیر ‏المنسوب إلى الإمام الحسن‏العسکری۷، حسن بن على۷، قم: مدرسة الإمام المهدی4‏، ۱۴۰۹ق.
تهذیب ‏الاحکام، محمد بن حسن طوسی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
التوحید، محمد بن علی ابن بابویه، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ دوم. ۱۳۹۸ش.
ثواب ‏الأعمال و عقاب‏ الأعمال‏، محمد بن على‏ ابن بابویه، قم: دار الشریف الرضی للنشر، ۱۴۰۶ق.
الحیاة، محمدرضا حکیمى و محمد حکیمى و على حکیمى، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى‏، ۱۳۸۰ش.
الخرائج و الجرائح‏، سعید‏ بن‏ هبة‏الله قطب‏الدین راوندى، قم: مؤسسه امام مهدى4‏، ۱۴۰۹ق.
«درآمدی بر روش‏شناسی فهم معارف روان‌شناختی از احادیث»، عباس پسندیده، علوم حدیث، سال دوازدهم، شماره سوم و چهارم، ۱۳۸۶ش.
الدرّة الباهرة من الأصداف الطاهرة، محمد بن مکى شهید اول‏، قم: انتشارات زائر، ۱۳۷۹ش.
الدعوات‏، سعید بن هبة الله قطب‏الدین راوندى، قم: انتشارات مدرسه امام مهدى4، ۱۴۰۷ق.
الرعایة لحقوق اللّه، حارث محاسبی، چاپ عبدالقادر احمد عطار، بیروت، بی‏تا.
روش فهم حدیث، عبدالهادی مسعودی، تهران: حکمت، ۱۳۸۴ش.
‏‏‏روش فهم عمومی متون دینی با رویکرد روان‏شناختی، عباس پسندیده، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۴۰۰ق.
روضة‏ المتقین فی شرح من لا یحضره‏الفقیه‏، محمدتقى بن مقصودعلى مجلسى، قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور، ۱۴۰۶ق.
ریاض‏ الأبرار فی مناقب الأئمة الأطهار، نعمت‏الله بن عبد‏الله جزائرى، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی‏، ۱۴۲۷ق.
سفر پیدایش، ترجمه: مولوی عماد الدین، بیروت: المطبعه الامریکیه، الطبعه الثانیه، ۱۹۹۲م.
سفر تثنیه، ترجمه: مولوی عماد الدین، المطبعه الامریکیه، الطبعه الاولی، ۱۹۸۱م.
سیر اندیشه اقتصادی، باقر قدیری اصلی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ هشتم، ۱۳۸۷ش.
شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر‏الحکم و درر‏الکلم‏، محمد بن حسین آقا جمال خوانسارى، تهران: دانشگاه تهران‏، ۱۳۶۶ش.
شرح نهج البلاغة لابن‏أبی‏الحدید، عبدالحمید بن هبة‏الله ابن‏أبی‏الحدید، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏، ۱۴۰۴ق.
الصحاح، اسماعیل بن حماد جوهری فارابی، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۴۰۴ق/ ۱۹۸۴م.
صحیفه سجادیه، علی ‌بن‌ حسین ‌‌زین‌العابدین، تهران‌: پیام آزادی‌، ۱۳۷۴ش.
الطراز الأول و الکناز لما علیه من لغة العرب‏المعول‏، على خان بن أحمد مدنی شیرازی، مشهد: مؤسسة آل البیت: لإحیاء التراث‏، ۱۳۸۴ش.
«طول و عرض علوم انسانی»، علی‏اصغر خندان، سوره اندیشه، شماره ۶۴و۶۵، ۱۳۹۱ش.
عوالم‏ العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال (مستدرک سیدة النساء إلى الإمام الجواد)، عبد الله بن نور الله بحرانى اصفهانى، قم: مؤسسة الإمام المهدى۷‏، ۱۴۱۳ق.
عیون الحکم و المواعظ، على بن محمد لیثى واسطى، قم: دار الحدیث‏، ۱۳۷۶ش.
غرر‏الحکم و درر‏الکلم، عبدالواحد بن محمد تمیمی آمدی، قم: نشر دارالحدیث، ۱۳۸۳ش.
کشف ‏الغمة فی معرفة ‏الأئمة، على بن عیسى اربلى، تبریز: بنى هاشمى‏، ۱۳۸۱ق.
الکافی، محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینى، تهران: دار الکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.
کتاب مقدس، انجیل متی، تهران: انجمن کتاب مقدس، ۱۳۶۳ش.
کتاب مقدس‌، عهد عتیق‌. مزامیرداود، تهران: افکار ، ۱۳۸۴ش.
گنجینه‏ای از تلمود، ابراهام کهن، ترجمه: امیرفریدون گرگانی، تهران: اساطیر، چاپ اول، ۱۳۹۰ش.
المحاسن، احمد بن محمد بن خالد برقى، قم: دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۷۱ق.
مدینة معاجز الأئمة الإثنی عشر، سید هاشم بن سلیمان بحرانى، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، ۱۴۱۳ق.
مرآة ‏العقول فی شرح أخبار آل‏ الرسول‏، محمد باقر بن محمد تقى مجلسى‏، تهران: دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۴ق.
مستدرک ‏الوسائل و مستنبط المسائل‏، حسین بن محمد تقى نورى‏، قم: مؤسسة آل‏البیت:‏، ۱۴۰۸ق.
مسیح، کارل یاسپرس، ترجمه: احمد سمیعی گیلانی، تهران: خوارزمی، چاپ سوم، ۱۳۸۹ش.
مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، على بن حسن طبرسى، نجف: المکتبة الحیدریة، ۱۳۸۵ق.
مصادقة ‏الإخوان‏، محمد بن على ابن بابویه، الکاظمیه: مکتبة الإمام صاحب الزمان العامة، ۱۴۰۲ق.
مفردات الفاظ قرآن، حسین ‌بن ‌محمد راغب ‌اصفهانی، تهران‌: مرتضوی‌، ۱۳۷۵ش.
مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، ناصر کاتوزیان، چ بیست و ششم، تهران: شرکت سهامی انتشار، ۱۳۷۹ش.
مناقب آل ‏أبی‏طالب:‏، محمد بن ‏على ابن شهر آشوب مازندرانى، قم: علامه، ۱۳۷۹ش.
منشور جاوید، جعفر سبحانی، قم: مؤسسه امام صادق۷، ۱۳۸۳ش.
منهاج‏البراعة فی شرح نهج‏البلاغة، میرزا حبیب الله هاشمى خویى‏، تهران: مکتبة الإسلامیة، ۱۴۰۰ق.
نامه اول قرنتیان، ترجمه: مولوی عماد الدین، بیروت: المطبعه الامریکیه، الطبعه الثالثه، ۱۹۹۹م.
نزهة ‏الناظر و تنبیه ‏الخاطر، حسین بن محمد بن حسن بن نصر حلوانى، قم: مدرسة الإمام المهدی4‏، ۱۴۰۸ق.
نهج ‏البلاغه، محمد بن حسین سید رضی، قم‌: دفتر نشر الهادی‌، ۱۳۷۹ش.
نهج ‏الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول۹، ابو القاسم پاینده، تهران: دنیای دانش، ۱۳۸۲ش.
النور ‏المبین فی قصص ‏الأنبیاء و المرسلین‏، نعمت‏الله بن عبد‏الله جزائرى، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏، ۱۴۰۴ق.
الوافی، محمد محسن بن شاه مرتضى فیض کاشانى‏، اصفهان: کتابخانه امام أمیر المؤمنین على۷‏، ۱۴۰۶ق.
وسائل ‏الشیعة، محمد بن حسن حر عاملى، قم: مؤسسة آل البیت: لإحیاء التراث، بی‏تا.
encyclopedia of white collar crimes greenwood, press, first published, Gerber and Jenson, , 2007.
criminology, wadsworth, fourth edition, Siegel, larry, 2011
Amartya sex and rational choice, Ooms, Erik,, in www.britannica.com/eb/artical.
Rational choice and sociology, the new palg rave dictionary of economy, Hedstorm, peter and etc,, 2004.