تحلیل نشانه‌شناختی احادیث «رازداری» بر اساس مدل رومن یاکوبسن

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی

2 عضو هیات علمی گروه قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبایی

10.22034/hs.2024.50798.3382

چکیده

رازداری از جمله روایاتی است که کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. پژوهش حاضر در راستای بررسی فقه‌الحدیثی روایات رازداری درصدد است با بهره‌گیری از دانش نشانهشناسی، لایههای مختلف مضمون احادیث مذکور را بررسی کرده و ساختار و نشانه‌شناختی آنها را واکاوی نماید.در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی، بر اساس رویکرد یاکوبسن انجام شده احادیث رازداری بررسی شده است. نشانه‌شناسی دانشی است که به وسیله آن می‌توان به حقایقی از قرآن و احادیث دست یافت تا ارتباط میان خدا و بشر و میان انسان‌ها را بهتر سامان داد، نشانه شناسی ابزارها و مولفه‌هایی برای پژوهشگران قرار می‌دهد تا با مطالعه روشمند نشانه‌ها تحلیل‌هایی از متون فراهم آورد. نظریه ارتباط کلامی اهمیت ویژه‌ای در معنی و اهداف در فرآیند ارتباط اجتماعی دارد. برای فهم هر موضوعی ساختارهای کلامی را با توجه به کارکردهای شش‌گانه باید معنا کرد.نتایج نشان می‌دهد روایات رازداری در اسلوب‌های متفاوت معنایی به‌کار رفته.احادیث رازداری با توجه به اهداف ارتباطی در فرآیند ارتباطی اجتماعی آن قابل تبیین هستند و در قالب کارکرد‌های شش‌گانه قابلیت تطبیق داشته.پرده‌پوشی معنای مشترک روایات رازداری است در کارکردهای ترغیبی و عاطفی و ارجاعی رویکرد ارتباطی کلامی رومن یاکوبسن نمایان است و دارای ابعاد فردی و جمعی در سطوح روابط انسانی است

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
احیاء العلوم، غزالی، جلد ۳، قاهره: دارالکتب العربیه، ۱۹۶۰م.
از زبان‌شناسی به ادبیات، صفوی، جلد اول، تهران: سوره مهر،۱۳۸۰ش.
آداب معاشرت، مجلسی، ترجمه: محمدباقر کمره‌ای (ترجمه جلد ۷۱ -۷۲ بحار الانوار)، مصحح: محمد بهشتی، قم: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۶۳ش.
بحار الانوار، مجلسی، قم: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۶۳ش.
جامع السعاده، نراقی، ترجمه: سید جلال الدین مجتبوی، تهران: حکمت، ۱۳۶۶ش.
چهار پراگماتیست، شفلر، ترجمه: محسن حکیمی، تهران: مرکز، ۱۳۶۶ش.
حقیقة الحقیقه و شریعة الطریقه، سنایی، تصحیح: محمدتقی مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۸۷ش.
دانشنامه نظریه‌های ادبی معاصر، مکاریک، ترجمه: مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگاه، ۱۳۸۴ش.
درآمدی بر نشانه‌شناسی، دینه سن، ترجمه: مظفر قهرمان، آبادان: پرسش، ۱۳۸۰ش.
دو قطب استعاری مجازی، یاکوبسن، ترجمه: احمد اخوت، اصفهان: مشعل، ۱۳۶۹ش.
روندهای بنیادین در دانش زبان، یاکوبسن ، ترجمه: کوروش صفوی، تهران: هرمس، ۱۳۸۵ش.
زبان‌شناسی و شعرشناسی، یاکوبسن ، ترجمه: کوروش صفوی، تهران: هرمس، ۱۳۸۰ش.
عناصر نشانه‌شناسی، بارت، تهران: انتشارات بین المللی الهدی، ۱۳۷۱ش.
غرر الحکم و درر الحکم، آمدی، قم: دارالکتاب اسلامی، ۱۴۱۰ق.
فرهنگ فارسی، معین، تهران: امیرکبیر، ۱۳۷۱ش.
الکافی، کلینی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
لسان العرب، ابن منظور، بیروت: دار صادر، ۱۴۱۴ق.
لغت‌نامه دهخدا، دهخدا، تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۳۷ش.
اللمع فی التّصوف، سراج طوسی، ترجمه: مهدی محبتی، تهران: اساطیر، ۱۳۸۲ش.
مبانی نشانه‌شناسی، چندلر، ترجمه: مهدی پارسا، تهران: سوره مهر، ۱۳۸۶ش.
مجمع البحرین، طریحی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۶۷ش.
المحجه البیضاء، فیض کاشانی، تحقیق: ضیاءالدین الحسینی، مکتبه امیرالمومنین، ۱۴۰۶ق.
مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، مجلسی، قم: دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۴ق.
معنی‌شناسی کاربردی، صفوی، تهران: همشهری، ۱۳۸۲ش.
المفردات فی غریب القرآن، راغب اصفهانی، ناشر: دفتر نشر الکتاب، ۱۴۰۴ق.
المیزان فی تفسیر القرآن، طباطبایی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۴ش.
نشانه‌شناسی ادبی در کاربرد قرآن و حدیث، راشد محصل، تهران: روزگار، ۱۳۸۰ش.
نشانه‌شناسی کاربردی، سجودی، تهران: علم، ۱۳۸۷ش.
نشانه‌شناسی، گیرو، ترجمه: محمد نبوی، تهران: آگاه، ۱۳۸۷ش.
نهج ‏البلاغه، سید رضی، ترجمه: مهدی شریعتی، تهران: فرهنگ مکتوب، ۱۳۸۲ش.
«تحلیل اخلاقی مسأله افشای سرّ در فرآیند مشاوره (با رویکرد اسلامی)»، عروتی موفق، فصلنامه پژوهش نامه اخلاق، ۱۳۹۶، سال دهم، ص۷-۲۸.
«دانش نشانه‌شناسی و تفسیر قرآن»، قائمی نیا، فصلنامه قرآن و علم،۱۳۸۶، شماره اول، ص۱۳۷-۱۶۰.
«راز و رازداری در عرفان مولوی»، پیروز؛ باقری خلیلی، فصلنامه تاریخ ادبیات فارسی، ۱۳۸۶، شماره ۳/۵۹، ص۱۶- ۳۲.
«سرّ و مصادیق آن در عرفان با تاکید بر اندیشه ابن عربی»، صادقی حسن آبادی؛ زارع، فصلنامه ادیان و عرفان، ۱۳۹۲، سال ۴۷، شماره دوم، ص۲۶۳-۲۸۱.
«فراز و فرود نشانه‌شناسی از دانش تا روش»، کوپال، فصلنامه باغ نظر،۱۳۸۶، شماره ۷. ص ۳۹-۴۹.
«مفهوم رازداری در آثار متقدمان ادبیات عرفانی (به استناد به آیات و احادیث)»، شریعتی؛ زارع، فصلنامه فدک سبزواران، ۱۳۹۰، سال دوم، شماره ۹، ص۵۱-۶۵.
«نشانه‌شناسی؛ نظریه و روش»، تاجیک، پژوهشنامه علوم سیاسی، ۱۳۸۹، سال پنجم، شماره۴، ص۷-۳۹.
«نگاهی به حدیث المجالس بالامانه»، مرادی، فصلنامه علوم حدیث، ۱۳۹۲، سال هجدهم، شماره اول، ص۱-۲۵.