شخصیت رجالی «سهل بن زیاد» در اندیشه آیت الله ری شهری

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

سطح سه حوزه علمیه قم و دانش آموختۀ مرکز تخصصی فقه ائمه اطهار علیهم السلام

10.22034/hs.2024.51112.3431

چکیده

سهل بن زیاد آدمی از راویانی است که سهم عظیمی را در تراث شیعی به خود اختصاص داده است. بر همین اساس، اعتبارسنجی شخصیت رجالی وی از جایگاه رفیعی برخوردار است، چرا که با توثیق وی حجم انبوهی از روایات اعتبار یافته و می‌تواند در عرصه اجتهاد مورد استناد قرار گیرد.نگرشی به آراء اندیشمندان علوم اسلامی نشان از اختلاف نظرهایی در مواجهه با سهل بن زیاد دارد، به گونهای که برخی وی را توثیق و برخی نیز تضعیف کرده اند. عده ای نیز تنها روایات او را پذیرفتهاند، بدون آن که موضع روشنی در قبال وثاقتش اتخاذ نمایند. در این میان آیت الله ری شهری از اندیشمندانی است که کوشیده است تا با اثبات وثاقت این روای پر روایت، قدمی در اعتلای منابع دینی بردارد. نتائج این نوشتار که با روش توصیفی–اسنادی سامان یافته، نشان میدهد که از نظرگاه آیت الله ری شهری تضعیفاتی که متوجه سهل بن زیاد است، بیشتر اجتهادی بوده و از جایگاهی برخوردار نیست و با توجه به قرائن فراوانی همچون؛ توثیق شیخ طوسی، اعتماد اصحاب بر روایات سهل، کثرت نقل روایت، وقوع در اسناد روایات کتاب تفسیر قمی و کتاب کامل الزیارات میتوان وی را مورد اعتماد دانست و بر روایتهایش تکیه نمود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، محمد بن حسن طوسی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1390ق.
تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی، قم، بی‏نا، چاپ سوم، 1404ق.
التنقیح فی شرح العروة الوثقی، سید ابو القاسم خویی، قم، اول، 1418ق.
معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سید ابوالقاسم خویی، قم، مرکز نشر الثقافة الإسلامیة فی العالم، ۱۳۷۲ش.
تنقیح مبانی الأحکام - کتاب القصاص، جواد بن علی تبریزی، قم، دارالصدیقة الشهیدة3، دوم، 1426ق.
تهذیب الأحکام، محمد بن حسن طوسی، دارالکتب الإسلامیة، تهران، چهارم، 1407ق.
خاتمة المستدرک، میرزا حسین نوری، قم، مؤسسه آل البیت:، اول، 1417‏‏ق.
رجال الشیخ الطوسی - الأبواب، محمد بن حسن طوسی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، سوم، 1427ق.
رجال الکشی (مع تعلیقات المیر داماد)، ابو عمرو محمد بن عمر بن عبد العزیز کشّی، قم، اول.
رجال النجاشی - فهرست أسماء مصنفی الشیعة، ابو الحسن احمد بن علی نجاشی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1407‍‏‏ق.
الرسائل الرجالیه، سید محمد باقر شفتی، تحقیق: سید مهدی رجائی، اصفهان، مسجد سید، چاپ اول، 1417ق.
الرواشح السماویه فی شرح الاحادیث الامامیه، سید محمد بن محمد میرداماد، تحقیق: غلام حسین قیصریه‏ها ‏و نعمة الله جلیلی، قم، دارالحدیث للطباعه و النشر، چاپ اول، 1422‏‏ق.
روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محمد تقی مجلسی، تهران، بنیاد فرهنگ اسلامی کوشان‏پور، 1406ق.
ریاض المسائل، سید علی طباطبایی حائری، قم، مؤسسه آل البیت:، اول، 1418ق.
سهل بن زیاد، حسن مهدوی، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار:، چاپ اول، 1391ش.
الذریعه الی تصانیف الشیعه، آقا بزرگ طهرانی، بیروت، دارالاضواء، چاپ دوم، 1403ق.
الفوائد الرجالیة، سید مهدی بحرالعلوم، تهران، مکتبة الصادق، اول، 1405‍‏‏ق.
الفهرست، محمد بن حسن طوسی، نجف اشرف، المکتبة الرضویة، اول، 1408ق.
قاموس الرجال، محمدتقی شوشتری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1414‏‏ق.
کامل الزیارات، ابو القاسم جعفر بن محمد ابن قولویه، نجف اشرف، دارالمرتضویة، 1398ق.
کتاب الصلاة، مرتضی بن محمد امین انصاری، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، اول، 1415ق.
کتاب الطهارة، سید روح اللّه خمینی، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، بی‏تا.
لسان المیزان، ابن حجر العسقلانی، محقق: دائرة المعرف النظامیة – الهند، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات ، چاپ دوم، 1390ق/1971م.
مبانی منهاج الصالحین، سید تقی طباطبایی قمّی، قم، منشورات قلم الشرق، اول، 1426‍‏‏ق.
مصباح المنهاج: کتاب الطهارة، محمد سعید طباطبایی حکیم، مؤسسة المنار، چاپ اول، بی‏تا.
معالم العلماء، ابن شهر آشوب، نجف اشرف، منشورات المطبعة الحیدریة، اول، 1380ق.
مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة (ط - الحدیثة)، سید جواد بن محمد عاملی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، اول، 1419ق.
مفردات ألفاظ القرآن، حسین بن محمد راغب اصفهانی، لبنان - سوریه، دارالعلم - الدار الشامیة، اول، 1412‍‏‏ق.
مهذّب الأحکام، سید عبد الأعلی سبزواری، قم، مؤسسه المنار - دفتر حضرت آیة‏الله، چهارم، 1413ق.
وسائل الشیعة، محمد بن حسن حرّ عاملی، قم، مؤسسه آل البیت:، اول، 1409ق.
«جستاری در آموزه‌های امامتی سه تن از راویان متهم به غلوّ و نشانه‌های باورپذیری آن‏ها»، سیدعلی رضا حسینی، امامت‏پژوهی، پاییز و زمستان1395، شماره 20، ص85 - 132.
«نگاهی تحلیلی به رفتار احمد بن عیسی در تبعید برخی از راویان»، محسن کرمی، دانش‏ها ‏و آموزه‏های ‏قرآن و حدیث، سال اول، تابستان1397، شماره ۱.