اعتبارسنجی راویان مدرسه امامیه ری در سند زیارت جامعه کبیره

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

دکتری مدرسی معارف اسلامی گرایش تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه شهید بهشتی تهران

10.22034/hs.2024.51083.3424

چکیده

راویان مدرسه امامیه ری روایت‌های زیادی از جمله زیارت جامعه کبیره را در اختیار صدوق قرار داده‌اند. منابع امامیه داده‌های کمتری از این راویان به دست می‌دهند تا جایی که از سوی برخی استادان صدوق مجهول معرفی شده‌اند. سؤال پژوهش این است که این راویان چه جایگاه علمی داشته و چه نوع اخباری را در اختیار صدوق قرار دادند؟ فرضیه مطرح این است که این راویان جایگاه علمی بالایی داشته و روایات پر محتوا و همگرا با باورهای امامیه در اختیار داشتند. پژوهش حاضر با روش توصیفی _ تحلیلی به معرفی، تبیین جایگاه علمی و اثرگذاری این راویان در آثار صدوق پرداخت. یافته‌ها بیانگر مورد اعتماد بودن این راویان امامی است که در موارد فراوانی گزارش‌های آنان با معارف امامیه سازگاری دارد. بهره‌مندی از استادانی چون سعد بن عبدالله اشعری، علی بن ابراهیم، محمد بن جعفر اسدی، محمد بن یعقوب کلینی و دیگران جایگاه حدیثی آنان را تثبیت کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


الاستبصار، محمد بن حسن طوسی، محقق: حسن الموسوی خرسان، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۹۰ق.
الامالی، محمد بن علی بن بابویه، بیروت: اعلمی، چاپ پنجم، ۱۴۰۰ق.
آداب الصلاه، روح الله خمینی=، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی=، ۱۳۷۸ش.
با پیشوایان هدایت‏گر، سیدعلی حسینی میلانی، قم: الحقائق، ۱۳۹۳ش.
بحار الانوار، محمد باقر مجلسی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
بشارة المصطفی لشیعة المرتضی، محمد بن ابی القاسم طبری، نجف: المکتبه الحیدریه، ۱۳۸۳ق.
تاریخ الأمم و الملوک، محمد بن جریر طبری، تحقیق: محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث، ۱۳۸۷ق.
تاریخ خلیفه، خلیفة بن خیاط، تحقق: فواز، بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
تفسیر القمی، علی بن ابراهیم، تحقیق:طیب موسوی جزایری، قم: دارالکتاب، ۱۴۰۴ق.
تنقیح المقال فی علم الرجال، عبدالله مامقانی، بی‏نا، بی‏جا، بی‏تا.
التوحید، محمد بن علی بن بابویه، محقق: هاشم حسینی، قم: جامعه مدرسین، ۱۳۹۸ق.
تهذیب الاحکام، محمد بن حسن طوسی، محقق: حسن الموسوی خرسان، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
الثقات الاخیار من رواة الاخبار، حسین مظاهری، قم: مؤسسه الزهرا۳ الثقافیه الدراسیه، ۱۴۲۸ق.
ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، محمد بن علی بن بابویه، قم: دارالشریف الرضی للنشر، ۱۴۰۶ق.
جامع الرواه، محمد بن علی اردبیلی، بیروت: دارالاضواء، ۱۴۰۳ق.
الحکایات فی مخالفات المعتزلیة من العدلیة، محمد بن محمد شیخ مفید، قم: کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
الخصال، محمد بن علی بن بابویه، محقق: علی اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ش.
خلاصة الاقوال، حسین بن یوسف حلی، قم: دارالذخائر، ۱۴۱۱ق.
رجال الطوسی، محمد بن حسن طوسی، محقق: جواد قیومی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی لجامعه المدرسین، ۱۳۷۳ش.
رجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، قم: انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۰۷ق.
الرجال، احمد ابن‏غضایری، محقق: محمدرضا حسینی جلالی، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۴۲۲ق.
الرجال، حسن بن علی حلی، تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۴۲ش.
الرجال، محمد بن حسن حرعاملی، قم: دارالحدیث، ۱۴۲۷ق.
رسائل الشریف المرتضی، سیدمرتضی علم الهدی، قم: دارالقرآن الکریم، ۱۴۰۵ق.
الرواشح السماویه، محمدباقر میرداماد، قم: دارالحدیث، ۱۴۲۲ق.
روضة المتقین، محمدتقی مجلسی، تهران: کوشان‏پور، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق.
السیرة النبویة، عبدالملک بن هشام، تحقیق: مصطفی سقا و ابراهیم ابیاری و عبدالحفیظ شبلی، بیروت: دارالمعرفه، بی‏تا.
صفات الشیعه، محمد بن علی بن بابویه، تهران: اعلمی، ۱۳۶۲ش.
علل‏ الشرایع، محمد بن علی بن بابویه، قم: داوری، ۱۳۸۵ش.
عیون اخبار الرضا۷، محمد بن علی بن بابویه، تهران: نشر جهان، ۱۳۷۸ق.
الغیبه، محمد بن ابراهیم نعمانی، محقق: علی اکبر غفاری، تهران: نشر صدوق، ۱۳۹۷ق.
الغیبه، محمد بن حسن طوسی، محقق: عبدالله تهرانی و علی احمد ناصح، قم: دارالمعارف السلامیه، ۱۴۱۱ق.
الفوائد الرجالیه، محمد مهدی بحرالعلوم، تهران: مکتبه الصادق۷، ۱۳۶۳ش.
فهرست کتب الشیعة و اصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الاصول، محمد بن حسن طوسی، قم: ستاره، ۱۴۲۰ق.
قاموس الرجال، محمدتقی شوشتری، قم: مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۰ق.
الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
کامل الزیارات، جعفر ابن قولویه، محقق: عبدالحسین امینی، نجف: دارالمرتضویه.
کتاب النکاح، سیدموسی شبیری، قم: مؤسسه پژوهشی رأی‏پرداز، ۱۴۱۹ق.
کفایة الاثر فی النص علی الائمة الاثناعشر، علی بن محمد خزاز، مصحح: عبداللطیف حسینی، قم: بیدار، ۱۴۰۱ق.
کمال‏ الدین و تمام‏ النعمه، محمد بن علی بن بابویه، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران: اسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق.
لسان المیزان، احمد بن علی عسقلانی، بیروت: مؤسسه الاعلمی، ۱۳۹۰ق.
مجمع الرجال، عنایت الله قهپائی، قم: اسماعیلیان، ۱۳۶۴ش.
المزار الکبیر، محمد بن جعفر ابن المشهدی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۹ق.
مستدرکات علم رجال الحدیث، علی نمازی، تهران: فرزند مؤلف، ۱۴۱۴ق.
معانی الأخبار، أبی جعفر محمّد بن علیّ بن حسین بن بابویه قمی (شیخ الصدوق) (م۳۸۱ق)، تحقیق: علی اکبر غفّاری، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الاُولی، ۱۳۶۱ش.
معجم رجال الحدیث، سیدابوالقاسم خویی، قم: مرکز نشر آثار شیعه، ۱۴۱۰ق.
من لایحضره الفقیه، محمد بن علی ابن بابویه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، ۱۴۱۳ق.
موسوعة الإمام الخوئی، سیدابوالقاسم خویی، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، قم: ۱۴۱۸ق.
موسوعه طبقات الفقهاء، جعفر سبحانی، قم: مؤسسه الامام الصادق۷، ۱۴۱۸ق.
وسائل الشیعه، محمد بن حسن حر عاملی، قم: مؤسسه آل البیت: لإحیاء التراث، ۱۴۱۶ق.
الهدایة الکبری، حسین بن حمدان خصیبی، بیروت: البلاغ، ۱۴۱۹ق.
«بررسی سندی زیارت جامعه کبیره»، شیخ محمد سند و مهناز فرحمند، سفینه، ۱۳۸۶، ش۱۵.
«تحلیل سندی و محتوایی زیارت جامعه کبیره»، عباس‏علی محمدی و محمد سپهری، فصلنامه تاریخ، ۱۳۹۹، ش۵۷.
«گونه‏شناسی روایات مدرسه امامیه ری در آثار شیخ صدوق، مطالعه موردی علی بن احمد بن محمد دقاق»، فرهاد نعمتی، نشریه علم و تمدن در اسلام، ۱۴۰۲ش، شماره ۱۵.
«واکاوی نظریه وقوع در مشیخه من لایحضره الفقیه و دلالت آن بر وثاقت مؤلف، با تأکید بر کتاب النوادر ابراهیم بن هاشم»، سیدعلیرضا حسینی شیرازی، دانش‏ها و آموزه‏های قرآن و حدیث، ۱۳۹۹ش، شماره ۹.
https://www.ostadmadadi.ir/persian/article/13492
https://www.ostadmadadi.ir/persian/book/11460/8654/