بررسی پیوند معصومان با قرآن به لحاظ حکمی در روایات اقسام آیات

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه قم

2 دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه قم

10.22034/hs.2024.51047.3417

چکیده

پیوند معصومان با قرآن مقوله‌ای است که در مطالعات تفسیر روایی اهمیتی ویژه دارد. شناخت این پیوند مبنای اصلی پایه‌ریزی تفسیر امام‌محور است. این نوع تفسیر به دنبال آن است که نمادهای آیات قرآن یعنی معصومان، دوستان یا دشمنان ایشان را نشان دهد. پیوند معصومان با قرآن به لحاظ حکمی در روایات اقسام آیات نمود یافته است. بر طبق این روایات حدود ثلث یا ربع آیات قرآن در مورد معصومان، دوستان یا دشمنان ایشان نازل شده است. به رغم آثار ارزشمند نگاشته شده در زمینه پیوند معصومان با قرآن، این پیوند از این حیث مورد بررسی قرار نگرفته است. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی تحلیلی، ابتدا به بررسی اعتبار روایات اقسام آیات در ساحت سند و سپس به بررسی این اعتبار در ساحت متن پرداخته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد اندیشمندان نسبت به این روایات سه موضع پذیرش، انکار و استبعاد را اتخاذ کرده‌اند که دیدگاه مختار در این پژوهش، دیدگاه اول است. در این دیدگاه اعتقاد بر آن است که این روایات کثرت نقل و قوت دلالت دارند، لذا می‌توان آن‌ها را در شمار روایات معتبر به حساب آورد. به استناد تبیینی که از این روایات صورت می‌پذیرد، شبهات انکاری و استبعادی نسبت به مدلول این روایات قابل رفع است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد، محمد بن حسن صفار، تحقیق: محسن بن عباسعلی کوچه باغی، ‏قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏، چ2، 1404ق.
تفسیر الصافی، ملامحسن فیض کاشانی، تحقیق: حسین اعلمی، تهران، ‏انتشارات الصدر، چ2، 1415ق.
تفسیر العیاشی، محمد بن مسعود عیاشی، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، ‏المطبعة العلمیة، چ1، 1380ق.
تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی، تحقیق: طیب موسوی جزایری، قم، دار الکتاب، چ3، 1404ق.
تفسیر فرات الکوفی، فرات بن ابراهیم کوفی، تحقیق: محمدکاظم محمودی، تهران، ‏مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الارشاد الاسلامی، چ1، 1410ق.
تفسیر نور الثقلین، عبد علی بن جمعه حویزی، تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی، قم، انتشارات اسماعیلیان، چ4، 1415ق.
التفسیر و المفسرون، محمدحسین ذهبی، بیروت، ‏دار احیاء التراث عربی، بی‏تا.
الجرح و التعدیل، ابن ابی حاتم رازی، بیروت، ‏دار احیاء التراث العربی، چ1، 1371ق.
رجال الطوسی، محمد بن حسن طوسی، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چ3، 1427ق.
خلاصة الاقوال فی معرفة احوال الرجال، حسن بن یوسف حلی، قم، الشریف الرضی، چ2، 1402ق.
رجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، تحقیق: موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چ1، 1365ش.
روش فهم حدیث، عبدالهادی مسعودی، تهران، ‏سمت، قم، دانشگاه قرآن و حدیث، چ10، 1395ش.
روش‏های تأویل قرآن، محمدکاظم شاکر، قم، بوستان کتاب، چ3، 1376ش.
شرح الکافی، محمدصالح مازندرانی، تحقیق: ابوالحسن شعرانی، تهران، ‏المکتبة الاسلامیة، چ1، 1382ق.
الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، تحقیق: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، ‏دار الکتب الاسلامیة، چ4، 1407ق.
لسان العرب، محمد بن مکرم ابن منظور، تحقیق: جمال الدین میردامادی، بیروت، ‏دار صادر، چ3، 1414ق.
مجد البیان فی تفسیر القرآن، محمدحسین اصفهانی نجفی، تهران، ‏مؤسسة البعثة قسم الدراسات الاسلامیة، چ1، 1408ق.
مختصر البصائر، حسن بن سلیمان حلی، تحقیق: مشتاق مظفر، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چ1، 1421ق.
مرآة الانوار و مشکوة الاسرار، ابوالحسن عاملی، قم، مؤسسة دار التفسیر، چ1، 1417ق.
معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، ابوالقاسم خویی، بی‏جا، بی‏نا، چ5، 1413ق.
وسائل الشیعة، محمد بن حسن حرعاملی، تحقیق: مؤسسة آل البیت:، قم، مؤسسة آل البیت:، چ1، 1409ق.