نظام اخوت و برادری دینی در منظر قرآن و حدیث

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

استادیارپژوهشگاه قرآن و حدیث

10.22034/hs.2024.51335.3495

چکیده

«اخوت» یا «برادری دینی» از جمله مسائل اخلاق اسلامی است که رابطه و پیوند ایمانی بین افراد شکل می‌گیرد. مسئله اصلی پژوهش حاضر، واکاوی ریشه‌های نظام اخوت و برادری دینی در اخلاق نقلی است. بر این اساس با روش توصیفی تحلیلی و با تاکید بر قرآن و حدیث به تبیین اخلاق مسئولانه از اخوت و پرداخته شده و مسئولیت‌ اخلاقی مبتنی بر برادری دینی در منظر آیات و روایات اهل بیت (ع) تبیین شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در اخلاق ماثور، مسئولیت‌پذیری انسان‌ها در قبال یکدیگر، صرفاً به دلیل روابط شخصی و نَسبی یا نژادی و قبیله‌ای نیست. برادران ایمانی باید بکوشند از خودمحوری، غرائز شخصی و رذائل اخلاقی تصفیه شوند و برپایه حب و بغض الهی، پیوند مومنانه در جامعه داشته باشند. ریشه مسئولیت پذیری برخاسته از نظام اخوت و برادری دینی، صرفاً تشریعی نیست بلکه امری تکوینی است که خداوند متعال، در نهان انسان گذاشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
إحیاء علوم الدین، محمد بن محمد، غزالی، بی‏جا، دارالکتاب العربی، بی‏تا.
الاخلاق، عبدالله شبر، قم، هجرت، 1374ش.
الأمالی، محمد بن حسن طوسی، تحقیق و تصحیح: مؤسسة البعثة، قم، دارالثقافة، چاپ اول، 1414ق.
المحجة البیضاء، محمد بن شاه مرتضی فیض کاشانی‏‏،‏ قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، 1417ق.
المؤمن، حسین بن سعید کوفی اهوازی‏‏،‏ قم، مؤسسة الإمام المهدی7، ‏‏1404ق.
الکافی، محمد بن یعقوب کلینی‏، تحقیق: دارالحدیث، قم، دارالحدیث، 1429ق.
المیزان فی تفسیر القرآن‏، سید محمدحسین طباطبایی‏، بیروت‏، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، 1390ق‏.
تحف العقول، حسن بن علی بن شعبه حرّانی‏‏،‏ تحقیق: علی اکبر غفاری، قم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1404ق.
تفسیر نور، محسن، قرائتی، تهران، مرکز فرهنگی درس‏هایی از قرآن، 1388ش.
تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی‏، تحقیق و تصحیح: طیّب موسوی جزائری، قم، دارالکتاب‏، چ3، 1404ق.
تفسیر نمونه‏، ناصر مکارم شیرازی‏‏ و جمعی از نویسندگان‏، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1371ش.‏
دانش‏نامه قرآن و حدیث، محمد محمدی ری‌شهری، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، 1391ش.
مجمع البیان فی تفسیر القرآن، فضل بن حسن، طبرسی، تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.
میزان الحکمة، محمد محمدی ری‏شهری، ترجمه: حمیدرضا شیخی، چاپ اول، قم، دارالحدیث، 1379ش.
غرر الحکم و درر الکلم، عبدالواحد بن محمد تمیمی آمدی‏‏،‏ قم، دارالکتاب الإسلامی، 1410ق.
فلسفه اخلاق در دایره عقل و دین فرانظریه یکپارچگی اخلاق، هادی صادقی، قم، کتاب طه و پژوهشگاه قرآن و حدیث، 1399ش.
کنز الفوائد، محمد بن علی، کراجکی، قم، دارالذخائر، چاپ اول، 1410ق.
وسائل الشیعة، محمد بن حسن حر عاملی‏، تحقیق: مؤسسة آل البیت:، قم، مؤسسة آل البیت:‏، 1409ق.
«نظریه سازمانی و مدیریتی مبتنی بر اصل اخوت»، علی آقاصفری، مطالعات قرآن و علوم، سال دوم، بهار و تابستان 1397، ش3.
«اخوت ایمانی در آموزه‏های اسلامی»، رضا وطن دوست، الهیات و حقوق، پاییز 1384، ش17 (‎ص187 - 212).
«اخوت انسانی و پیامدهای اخلاقی آن در عرصه جهانی (بر پایه اندیشه آیة الله جوادی آملی)»، حبیب الله بابایی، حکمت اسراء، پاییز 1391، ش13 (ص7 - 25).
«اخوت دینی مخالف در فقه امامیه»، محمدعلی راغبی؛ محمد نوذری فردوسیه؛ علی حسن‏خانی، فقه، تابستان 1401، سال بیست و نهم، ش110 (ص178 – 205).