غلوآمیز بودن روایات تفاسیر عیاشی و قمی از ادعا تا واقعیت در نقد مقاله «واکاوی و نقد روایات غلوآمیز درباره ی امامان»

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو

2 استادیار دانشگاه مازندران دانشکده الهیات و معارف اسلامی

10.22034/uh.2025.51497.3529

چکیده

دو تفسیر عیاشی و قمی از جمله تفاسیر متقدم است که شامل مضامین مختلف از جمله مسایلی مربوط به امامت است. زمان رویارویی با احادیث امامتی پیراستگی روایات از مسائل مربوط به غلو اهمیت بسزایی دارد. از این جهت بررسی روایاتی که در این دو تفسیر وارد شده و احتمال برداشت غلوآمیز از آنها می‌رود نقش مهمی در فهمیدن آموزه‌های صحیح امامتی را ایفا می‌کند. از جهت دیگر عدم تشخیص درست باعث از بین بردن بخشی از این میراث حدیثی است. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با ابزار کتابخانه‌ای به نقد و بررسی بخشی از مقاله‌ی« واکاوی و نقد روایات غلوآمیز درباره‌ی امامان در دو تفسیر عیاشی و قمی» پرداخته است. در نهایت مشخص گردید که با ترجمه‌ی دقیق، اطلاع از روایات هم مضمون، تاویل درست، استفاده از نظرات عالمان حدیث، بررسی تقطیعات، بررسی و رفع تعارضات میتوان برخی آموزه‌های امامتی که در دیدگاه ابتدایی برداشت غلوآمیز از آنها می‌شود از این روایات پیراسته شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن
الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، محمد بن محمد مفید، قم، کنگره شیخ مفید، اول، 1413ق.
آسیب‏شناسی فهم حدیث، سیدعلی دلبری، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی، دوم، 1396ش.
إعلام الوری بأعلام الهدی، فضل بن حسن طبرسی، قم، مؤسسة آل البیت:، اول، 1417ق.
إقبال الأعمال، علی بن موسی ابن طاووس، تهران، دار الکتب الإسلامیه، دوم، 1409ق‏.
بحار الأنوار، محمد باقر مجلسی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، دوم، 1403ق‏.
البرهان فی تفسیر القرآن، سید هاشم بن سلیمان بحرانی، قم، مؤسسه بعثه، اول، 1374 ش.
بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد۹، محمد بن حسن صفار، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، دوم، 1404ق.
تاج اللغة و صحاح العربی، اسماعیل بن حماد جوهری، بیروت، دار العلم للملایین، 1407ق.
تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، علی استرآبادی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، 1409ق.
التبیان فی تفسیر القرآن، محمد بن حسن طوسی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، اول، بی‌تا.
ترجمه قرآن، محمدمهدی فولادوند، تهران، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی‏، سوم، 1418ق‏.
ترجمه قرآن، علی موسوی گرمارودی، تهران، قدیانی‏، دوم، 1384ش.
تفسیر الصافی‏، محمد محسن بن شاه مرتضی فیض کاشانی، تهران، مکتبه الصدر، دوم، 1415ق‏.
تفسیر العیاشی، محمد بن مسعود عیاشی، تهران، المطبعة العلمیة، اول، 1380ق.
تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی، قم، دار الکتاب، سوم، 1404ق
تفسیر فرات الکوفی، فرات بن ابراهیم کوفی، تهران، مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی، اول، 1410ق.
تفسیر نور الثقلین، عبد علی بن جمعة حویزی، قم، اسماعیلیان، چهارم، 1415ق.
تهذیب الأحکام، محمد بن حسن طوسی، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چهارم، 1407ق.
الخرائج و الجرائح، سعید بن هبة الله قطب الدین راوندی، قم، مؤسسه امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، اول، 1409ق.
رجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجامعه المدرسین بقم المشرفه، ششم، 1365 ش.
شرح الکافی- الأصول و الروضة، محمد صالح بن احمد ملاصالح مازندرانی، تهران، المکتبة الإسلامیة، 1382 ق.
عیون اخبار الرضا۷، محمدبن علی ابن بابویه، تهران، نشر جهان، اول، 1378ش.
الغیبة، محمد بن حسن طوسی، قم، دار المعارف الإسلامیة، اول، 1411ق‏.
الغیبة، محمد بن ابراهیم نعمانی، مترجم: علی اکبر غفاری، تهران، نشر صدوق، دوم، 1418ق.
فقه الحدیث 4، عبدالهادی مسعودی، ، قم، مؤسسه علمی-فرهنگی دارالحدیث، ششم، 1403ش.
الکافی، محمدبن یعقوب کلینی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
کامل الزیارات، جعفر بن محمد ابن قولویه، نجف، دار المرتضویة، اول، 1356ش.
کتاب العین، خلیل بن أحمد فراهیدی، قم، نشر هجرت، دوم، 1409ق.
کتاب المزار- مناسک المزار، محمد بن محمد مفید، قم، کنگره شیخ مفید، اول، 1413ق.
کتاب سلیم بن قیس الهلالی، سلیم بن قیس‏ هلالی، قم، الهادی، اول، 1405ق.
کشف الغمة فی معرفة الأئمة، علی بن عیسی اربلی، تبریز، هاشمی، اول، 1381ق.
کفایة الأثر فی النصّ علی الأئمة الإثنی عشر، علی بن محمد خزاز رازی، قم، بیدار، 1401ق.
کمال الدین و تمام النعمة، محمدبن علی ابن بابویه، تهران، اسلامیه، دوم، 1395ق.
مجمع البحرین، فخرالدین بن محمد بن علی طریحی، قم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1375ش.
کنز الدقائق و بحر الغرائب، محمد بن محمدرضا قمی مشهدی، ایران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. سازمان چاپ و انتشارات، اول، 1368ش.
مجمع البیان فی تفسیر القرآن، فضل بن حسن طبرسی، تهران، ناصر خسرو، سوم، 1372ش.
المحاسن، احمد بن محمد بن خالد برقی، بی‌جا، دار الکتب الاسلامیة، دوم، 1371ق.
المزار الکبیر، محمد بن جعفر ابن مشهدی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، اول، 1419ق.
مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، محمد بن حسن طوسی، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، اول، 1411ق.
المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، أحمد بن محمد فیومی، قم، مؤسسه دار الهجرة، اول، 1414ق.
معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، ابوالقاسم خویی، بی‌جا، بی‌نا، پنجم، 1413ق.
المفردات، حسین راغب اصفهانی، بیروت، دار العلم الدار الشامیه، ۱۴۱۲ق.
المقنعة، محمد بن محمد مفید، قم، کنگره شیخ مفید، اول، 1413ق.
من لا یحضه الفقیه، محمدبن علی ابن بابویه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دوم، 1413ق.
المیزان فی تفسیر القرآن، محمد حسین طباطبایی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، دوم، 1390ق.
النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، مبارک بن محمد ابن اثیر جزری، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چهارم، 1367ش.
الوافی، محمد محسن بن شاه مرتضی فیض کاشانی، اصفهان، کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی۷، اول، 1406ق.
«چند معنایی ریشه‏های (ربب، رب‌و) در قرآن کریم»، محمد حسن شیرزاد، پژوهش‏های ادبی-قرآنی، 1396ش، ش2.
«واکاوی و نقد روایات غلوآمیز درباره امامان در دو تفسیر عیاشی و قمی»، فرحناز پرویزی، حدیث‌پژوهی، 1398ش، ش22.