بررسی تطبیقی دعای سمات با نسخه‌های مختلف کتاب مقدّس

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

گروه ادیان ابراهیمی، دانشکده ادیان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

10.22034/uh.2025.51511.3533

چکیده

ارتباط میان دعای سمات با کتاب مقدّس از دیرباز بر اهل نظر آشکار بوده است. این مقاله با فرض گرفتن این ارتباط، می‌کوشد کشف کند که آیا متن اصلی عبری کتاب مقدّس مورد توجه دعای سمات است، یا یکی از ترجمه‌های آن. با بررسی پنج عبارت کلیدی از دعای سمات و مقایسه‌ی آن با متن عبری و پنج ترجمه‌ی کتاب مقدّس (به زبان‌های آرامی، سریانی، و عربی) که در قرون اولیه‌ی اسلامی رواج داشتند، این مقاله نتیجه می‌گیرد که دعای سمات با ترجمه‌ی سریانی موسوم به پشیطتا در ارتباط است. در احادیث اسلامی اشارات متعدّدی به سریانی‌دانی امامان شیعه شده است که تاکنون چندان به آن‌ها توجه نمی‌شد. زین پس باید در حدیث‌پژوهی، به خصوص در مواردی که متون حدیثی به کتاب مقدّس اشاره دارند، به ترجمه‌ی سریانی کتاب مقدّس توجه ویژه داشت.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
کتاب مقدّس، ترجمه ‏هزاره ‏نو (Sefaria. org).
الأمالی، محمد بن علی بن بابویه صدوق، تهران، کتابچی‏، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش.
بحار الأنوار، محمد باقر مجلسی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، چاپ دوم، ‏۱۴۰۳ق.
البدایة و النهایة، اسماعیل بن کثیر، تحقیق علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.
البلد الامین و الدرع الحصین‏‌، ابراهیم بن علی عاملی‏ کفعمی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
الخصال‏، محمد بن علی بن بابویه صدوق، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم، انتشارات جامعه مدرسین‏، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
دفاع از حدیث؛ دفتر دوم: نقد ادعای جعل گسترده در احادیث شیعه، مهدی حسینیان قمی، 2ج، بی‌تا.
زاد المسیر فی علم التفسیر، عبدالرحمن بن علی جوزی، بیروت، دار الکتاب العربی، بی‌تا.
شواهد التنزیل، عبیدالله بن عبدالله حسکانی، ترجمه: ‏احمد روحانی. بی‏جا، دار الهدی، بی‌تا.
فرهنگ تطبیقی قرآن و تورات، حیدر عیوضی، قم، مؤسسه انتشاراتی دار الحدیث، چاپ اول، ۱۴۰۲ش.
فقه القرآن، سعید بن هبة ‌الله قطب راوندی، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیة الله العظمی مرعشی نجفی(ره)، بی‌تا.
الکافی، محمد بن یعقوب کلینی‏، تحقیق: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، محمد بن حسن‏ طوسی، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، چاپ اول، 1411ق‏.
لسان العرب‏، محمد بن مکرم بن منظور، تحقیق: جمال الدین‏ میردامادی، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع- دار صادر، چاپ سوم، 1414ق‏.
«بازتاب نبوت موسوی در دعای سمات»، جعفر نکونام، سید فخرالدین اسماعیلی سوق، پژوهش دینی، پاییز و زمستان 1393، شماره 29.
«بررسی بینامتنیت در دعای سمات»، زهرا نیکونژاد، حسین خاکپور، ولی‌الله حسومی، پژوهش‏نامه ثقلین، پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳.
The New Encyclopaedia Britannica, Edited by Peter B. Norton, Chicago, Encyclopaedia Britannica, Inc, 1989.
BDB, A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament With an Appendix Containing the Biblical Aramaic, Francis Brown, S. R. Driver, Charles A. Briggs, London, Oxford University Press, 1962.
The Emergence of Judaism: Classical Traditions in Contemporary Perspective, Christine Hayes, Minneapolis, Fortress Press, 2007.
Dictionary of the Targumim, Talmud Babli, Yerushalmi and Midrashic Literature, Marcus Jastrow, London and New York, Luzac, 1903.
The Syriac Peshiṭta Bible with English Translation: Exodus, George A. Kiraz, Joseph Bali, Piscataway, New Jersey, Gorgias Press, 2017.
The Syriac Peshiṭta Bible with English Translation: Genesis, George A. Kiraz, Joseph Bali, Piscataway, New Jersey, Gorgias Press, 2019.
Classical Syriac: A Basic Grammar with a Chrestomathy, Takamitsu Muraoka, Wiesbaden, Harrassowitz Verlag, 2005.
The Qur’an and the Bible: Text and Commentary, Gabriel Said Reynolds, New Haven and London, Yale University Press, 2018.
The Arabic Translation and Commentary of Yefet ben ʿEli the Karaite on the Book of Joshua, James T. Robinson, Leiden and Boston, Brill, 2015.
The Arabic Translation and Commentary of Yefet ben ʿEli the Karaite on the Book of Job, Arik Sadan, Leiden and Boston, Brill, 2019.
A Compendious Syriac Dictionary, R. Payne Smith, London, Oxford University Press, 1957.
Ibn Ishaq and the Pentateuch in Arabic, Joseph Witztum, Jerusalem Studies in Arabic and Islam, No. 40, 2013.
The Arabic Translation and Commentary of Yefet ben ʿEli the Karaite on the Abraham Narratives (Genesis 11:10–25:18), Marzena Zawanowska, Leiden and Boston, Brill, 2012.