دو معضل در فرایند بازسازی متون حدیثی؛ نمونه پژوهیِ بازسازی کتاب الغیبة نگاشته ابن سماعه (263 ق)

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب

10.22034/uh.2025.51782.3572

چکیده

بازسازی کتب مفقود حدیثی شیعه، اگرچه با اتخاذ الگویی نظام‌مند، در اغلب موارد به محتوای یک اثر حدیثیِ مفقود منجر می‌شود، اما گاه به رغم پیاده‌سازی همه مراحل بازسازی، ممکن است ابهام در نقش تألیفی یا انتقالی مؤلِّف، یا ابهام در عنوان تألیف، تنقیب به اثر مفقودِ مدّنظر را ناتمام یا مجمل بگذارد. این دو معضل که از آنها با عنوانِ «اجمال در تعیین مؤلِّف» و «اجمال در تعیین مؤلًّف» یاد می‌شود، به طور همزمان در فرایندِ بازسازیِ کتاب الغیبة ابن سماعه، محدث مشهور نسل سوم واقفه، بروز می‌نماید. این امر در حالی است که ابتدائاً شرایطِ بازسازی غیبت‌نگاری او تماماً فراهم به نظر می‌رسد. زیرا اولاً أسانیدِ منتهی به او در باب مهدویت، با سلسله إسناد یکسان، و با بسامد قابل اعتنایی در مهم‌ترین کتب غیبت متقدم ثبت شده و ثانیاً در برخی موارد، طرق منتهی به او، با طریق یاد شده برای مکتوبات وی در فهرستین، یکسان است. اگر چه دو معضل یادشده، بخش عمده‌ای از بازسازی اثر مذکور را ناتمام می‌گذارد، اما با این همه، دقت در أسانید برجای مانده از ابن سماعه، فواید حدیثی و کلامی قابل اعتنایی را دربردارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات



مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 01 اسفند 1403
  • تاریخ دریافت: 05 بهمن 1403
  • تاریخ بازنگری: 30 بهمن 1403
  • تاریخ پذیرش: 01 اسفند 1403