تحلیل روایات بیانگر سختی و نفوذناپذیری ‏مؤمن و نقش‏‏ آن‏ها ‏‏در الگوی افزایش مقاومت در برابر فشارهای اجتماعی ناسالم

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه آزاد اسلامی

2 دانشگاه قرآن و حدیث

3 دانشگاه قران و حدیث

10.22034/uh.2025.50834.3395

چکیده

فشارهای اجتماعی ناسالم از جمله مسائل مبتلابه انسان هستند که بر اعتقادات، رفتارها و تصمیم گیری های اخلاقی اثر گذار می باشند. نحوه مواجهه با این فشارها در منابع دینی و روایات مورد توجه قرار گرفته است که یکی از آنها ،روایات «المومن اصلب من الجبل» است. هدف این پژوهش بررسی فقه الحدیثی این متون و تعیین نقش آنها در الگوی مقاومت اخلاقی انسان در برابرفشارهای اجتماعی ناسالم می باشد. روش تحقیق،شامل دو بخش فقه الحدیث عام،جهت فهم عمومی حدیث و فق الحدیث پیشرفته جهت فهم پیشرفته و مقصود اصلی معصوم می باشد.یافته های پژوهش نشان می دهد که آفرینش انسان به گونه ای بوده که پایداری یا ناپایداری او بر دینداری با ویژگی نفوذپذیری و نفوذناپذیری او بستگی دارد.یعنی پایداری بر اعتقادات ، کاملا تابع شخصیت فرد می باشد: چنانچه فرد از لحاظ شخصیتی فردی نفوذپذیر و نرم و منعطف باشد، در برابر فشارها ناپایدار بوده و اگر شخصیتی نفوذناپذیر و مقاوم داشته باشد، می تواند در برابر فشارها پایدار و استوار باشد.بنابراین برای پایدار ماندن بر اعتقادات در برابر فشارهای اجتماعی ناسالم باید بر روی نفوذناپذیری شخصیت تاکید داشته و آن را تقویت نمود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آسیب‏شناسی حدیث، عبد الهادی مسعودی، تهران، سمت، 1392ش.
الاصول الستة عشر، عده من الرواة، قم: دارالحدیث، 1423ق.
اعلام الدین فی صفات المؤمنین، حسن بن محمد دیلمی، تحقیق: موسسه آل البیت:، قم، موسسه آل البیت:،1373ش.
اندیشه‏‏های ‏بنیادی در جامعه‏شناسی، پیتر کیویستو، ترجمه: منوچهر صبوری، تهران، نشر نی، 1378ش.
بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمّة الأطهار، محمد باقر مجلسی (م1110ق)، تحقیق و تصحیح: جمعی از محققان، بیروت، مؤسّسة الوفاء، 1404ق.
تفسیر العیاشی، محمد بن مسعود عیاشی، تحقیق: هاشم رسولی، تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیة، چاپ اول، 1380ق.
تفسیر نور الثقلین‏، عبد علی بن جمعة العروسی الحویزی، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی قم، اسماعیلیان، 1415ق.
تنبیه الخواطر و نزهة النواظر، ابی الحسین ورام مالکی اشتری، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1368ش.
جامعه‏شناسی آسیب‏‏های ‏اجتماعی، رحمت الله صدیق سروستانی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی، 1386ش.
جامعه‏شناسی جنایی، حمیدرضا آدابی، تهران، مرکز بین المللی ترجمه نشر المصطفی، 1393ش.
دلائل الإمامة، محمد بن جریر بن رستم‏ طبری آملی صغیر، تحقیق: قسم الدراسات الإسلامیة مؤسسة البعثة، قم، بعثت‏، 1413ق.
روان‏شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، مسعود آذربایجانی و دیگران، تهران، پژوهشکده حوزه و دانشگاه،1390ش.
روان‏شناسی اجتماعی، آرونسون ویلسون، ترجمه: حسین شکرکن، تهران، رشد، 1387ش.
روان‏شناسی اجتماعی، رابرت بارون، ترجمه: یوسف کریمی، تهران، انتشارات روان، 1397ش.
روان‏شناسی اجتماعی، ژان استوتزل، ترجمه: علی محمد کاردان، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، 1374ش.
روش فهم حدیث، عبدالهادی مسعودی، قم، دارالحدیث، 1398ش.
روش فهم عمومی متون دینی با رویکرد روان‏شناختی، عباس پسندیده، مشهد: بنیاد پژوهش‏‏های ‏آستان قدس رضوی، 1398ش.
روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محمدتقی مجلسی، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشان‏پور، چاپ دوم، 1406ق.
زمینه ‏روان‏شناسی، اتکینسون و هیلگارد، ترجمه: نصرت الله پور افکاری، تهران، آینده‏سازان، سوم، 1390ش.
صفات الشیعه، محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، گردآورنده: امیر توحیدی، تهران، نشر زراره،1380ش.
علل الشرایع، محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، قم، کتابفروشی داوری، چاپ اول، 1385ش.
غرر الحکم و درر الکلم، عبدالواحد بن محمد تمیمی آمدی‏‏،‏ تحقیق: میرسید جلال الدین محدث ارموی، تهران، دانشگاه تهران، چاپ سوم، 1360ش.
الغیبة، محمد بن حسن شیخ طوسی، تحقیق: عبادالله تهرانی و علی‌احمد ناصح، قم، دارالمعارف الإسلامیة، ۱۴۱۱ق.
القاموس المحیط، أبو طاهر مجدالدین محمّد بن یعقوب فیروز آبادی (م817 ق)، چاپ اول، بیروت، دارالفکر، 1403ق.
قاموس قرآن، سید علی‏اکبر قرشی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ ششم، 1371ش.
الکافی، محمد بن یعقوب کلینی‏، تحقیق: دارالحدیث، قم، دارالحدیث، 1429ق.
کمال الدین و تمام النعمة، محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، چاپ اسلامیه، 1395ق.
لسان العرب، ابن منظور محمد بن مکرم، قم، نشر ادب الحوزه، 1405ق.
مجمع البحرین، فخرالدین طریحی، تهران، کتابفروشی مرتضوی، سوم، 1416ق.
المحاسن، احمد بن محمد بن خالد برقی، تحقیق: جلال الدین محدث، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1371ق.
مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محمد باقر بن محمد تقی مجلسی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1404ق.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ‏حسین بن محمد تقی‏ نوری، تحقیق: مؤسسة آل البیت:‏، قم، مؤسسة آل البیت:‏‏‏،‏ 1408ق.
مفردات ألفاظ القرآن‏‏‏،‏ حسین بن محمد راغب اصفهانی، بیروت‏، دارالقلم‏، 1412ق.
منطق فهم حدیث، سید محمدکاظم طباطبایی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی،1390ش.
نهج البلاغة، محمد بن حسین‏ شریف الرضی، تحقیق: صبحی صالح، قم، هجرت، 1414ق.
الوافی، محمد بن شاه مرتضی فیض کاشانی، اصفهان، کتابخانۀ امام امیر المؤمنین علی۷، ۱۳۶۵ش.
وسائل الشیعة، محمد بن حسن حر عاملی‏، تحقیق: مؤسسة آل البیت:، قم، مؤسسة آل البیت:‏، 1409ق.
«بررسی الگوی مقاومت بنی اسرائیل در فرایند نهادینه سازی گفتمان صبر در جامعه اسلامی»، محمد تقی احمدی پور، فصلنامه مطالعات علوم قران، سال دوم، شماره دوم، تابستان 1399ش.
«بررسی تمثیل «خامة الزرع» در روایات شیعی و مفاد آن»، عباس پسندیده،، فصلنامه علوم حدیث، شماره4(پیاپی94)، ص3-27.
«بررسی رابطه بین باورهای مذهبی با تاب‏آوری و امید به زندگی در زنان سرپرست خانوار بهزیستی شیراز»، فاطمه ابراهیم نیا، پایان‏نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی مرو دشت، 1393ش.
«بررسی رابطه میان توانمندسازی روان‏شناختی و حمایت رفتاری از تغییرات سازمانی با در نظر گرفتن گرایش به مقاومت در برابر تغییر»، فرزانه محمدی، پایان‏نامه کارشناسی ارشد دانشگاه خوارزمی، 1394ش.
«بررسی مفهوم مقاومت با رویکرد اجتماعی در آیات قران»، اصغر زاهدی‏تیر، فصلنامه علمی مطالعات تفسیری، دوره 10، شماره 38، تابستان 1398ش.
«تحلیل و ارزیابی نظریه فشار بر اساس آموزه‏‏های ‏اسلامی»، امیرحسین عباسی، پایان‏نامه کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق:، 1397ش.
«شناسایی عوامل شخصیتی مقاومت رفتاری در برابر تغییر»، سجاد تمدن، پایان‏نامه کارشناسی ارشد دانشگاه ولیعصر رفسنجان، 1392ش.
«نسل دوم حدیث‏پژوهی؛ معنا، مبنا و روش»، عباس پسندیده، فصلنامه علوم حدیث، شماره 2 (پیاپی100)، ص64-86.