درآمدی بر نظریه رجالی آیت الله خامنه ای؛ مبانی، فوائد و آرای رجالی

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

گروه حدیث دانشگاه قرآن و حدیث

10.22034/uh.2025.51918.3594

چکیده

نظرگاه فقیه را در مهمترین مسائل رجالی همچون راوی شناسی، کتاب شناسی رجالی، قواعد رجالی در توثیقات عام و خاص، سند شناسی و نکات رجالی می توان نظریه رجالی وی دانست. پژوهش حاضر با هدف دستیابی به نظریه رجالی آیت الله خامنه‌ای با روش تحلیل بینا متنی، مباحث فقهیِ دروسِ خارجِ فقهِ ایشان سامان یافته است. بخشی ازدستاوردهای پژوهش پیش رو چنین است؛ آیت الله خامنه‌ ای شیوه اعتبار سنجی وثاقت سندی را برگزیده است، باب اجتهاد رجالی را گشوده می‌داند و قول رجالی را از باب خبرویت ‌پذیرفته و برتری نجاشی را باور دارد. برای توسعه در راوی شناسی شمارقابل توجهی از قواعد توثیقات عام را با شرایطی پذیرفته است، که عبارتند از: توثیق مشایخ ثقات سه گانه، توثیق مشایخ جعفربن بشیر، توثیق مشایخ در اکثار أجلّاء (توثیق عملی)، تصحیح روایات و توثیق اصحاب اجماع، توثیق راویان کتابهای تفسیر قمی و کتاب کامل الزیارات، پذیرش روایات سهل بن زیادتنها در الکافی. از سوی دیگر قواعدی چون توثیق برخاسته از ترحّم و ترضی ، توثیق مشایخ صدوق، توثیق راویان کثیر الروایة را نمی‌پذیرد. تضعیفات ابن غضائری را قابل اعتماد ندانسته و غلو و اتهام به غلو راویان را از سوی دانشمندان قمی‌ اشتباه آنها قلمدادوبه پندار آنها وقعی نمی‌نهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


الإرشاد فی معرفة حجج اللّٰه على العباد، محمد بن محمد مفید، تحقیق: مؤسسه آل البیت:، قم، کنگرۀ شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.
أصول علم الرجال بین النظریة و التطبیق، مسلم داوری، قم، محبین، 1383ش.
تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی‏، تحقیق و تصحیح: طیّب موسوی جزائری، قم، دارالکتاب‏، چ3، 1404ق.
چهار کتاب اصلی علم رجال، سید علی حسینی خامنه‏ای، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1374ش.
خاتمة المستدرک، میرزا حسین نوری، تحقیق: مؤسسة آل البیت:، قم، مؤسسة آل البیت:‏، 1417ق.
رجال الکشی(اختیار معرفة الرجال‏)، محمد بن عمر کشی، تحقیق: مهدی رجایی، قم، مؤسسة آل البیت:، 1363ش.
رجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، ششم، 1365ش.
الرجال، محمد بن حسن طوسی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، 1415ق.
العدة فی أصول الفقه، ابوجعفر محمد بن حسن طوسی، قم، تیزهوش، چاپ اول، 1417ق.
عیون أخبار الرضا۷، محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، تحقیق: مهدی‏ لاجوردی، تهران، نشر جهان‏، 1378ق.
فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنفین و أصحاب الأصول، ابوجعفر محمد بن حسن طوسی، تحقیق: جواد قیومی، قم، نشر الفقاهه، 1417ق.
قاعدة لا ضرر و لا ضرار، سید علی سیستانی، قم، مکتب آیةالله العظمی السید السیستانی، 1414ق.
قاموس الرجال، محمدتقی شوشتری، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1410ق.
قواعد توثیق راویان، محمدکاظم رحمان‏ستایش و روح‏الله شهیدی، قم، دار الحدیث، اول، 1396ش.
قواعد رجالی، مهدی غلامعلی، قم، دار الحدیث، اول، 1398ش .
کامل الزیارات، ابن‏قولویه جعفر بن محمد، نجف، المطبعة المبارکة المرتضویة، 1356ق.
کتاب الصلاة الجماعة، سید علی حسینی خامنه‏ای، بی‏جا، بی‏تا.
کتاب الصلاة المسافر، سید علی حسینی خامنه‏ای، بی‏جا‏، بی‏تا.
کتاب الصوم (شبیری)، موسی شبیری زنجانی، قم، انتشارات مرکز فقهی امام محمد باقر۷، بی‏تا.
کتاب القصاص، سید علی حسینی خامنه‏ای، بی‏جا‏، بی‏تا.
کتاب المکاسب المحرمه، سید علی حسینی خامنه‏ای، بی‏جا‏، بی‏تا.
کتاب غناء و موسیقی، متن درس خارج فقه آیةالله ‏خامنه‏ای در موضوع غناء و موسیقی، تهران، انقلاب اسلامی، 1398ش.
معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، ابوالقاسم خویی، بی‏جا، بی‏نا، پنجم، 1413ق.
وسائل الشیعة، محمد بن حسن حر عاملی‏، تحقیق: مؤسسة آل البیت:، قم، مؤسسة آل البیت:‏، 1409ق.
«تحلیل و نقد حال راویان مُختَلف فیه از منظر آیةالله ‏خامنه‏ای دامت برکاته و آیةالله ‏زنجانی دامت برکاته»، سید حمید موسوی‏حسب، استاد راهنما: مهدی غلامعلی و استاد مشاور: حیدر مسجدی، رساله سطح چهار حوزه علمیه قم، دفاع شده در تاریخ 18 بهمن 1403.
«قاعده رجالی اصحاب اجماع از دیدگاه حضرت آیة‏‏الله العظمی خامنه‏ای»، مرتضی یقینی پور، پژوه‏نامه فقه و علوم اسلامی، دوره 1، تابستان 1401، شماره 1.
«نقد و بررسی تفسیر قمی (ساختارشناسی و درون شناسی)»، میرزایی، پوران‏، کارشناسی ارشد پایان نامه علوم حدیث، دانشکدۀ علوم حدیث شهر ری، استاد راهنما: محمد علی مهدوی راد، و استاد مشاور: محمدکاظم رحمان ستایش، ۱۳۸۶ش.
پایگاه اطلاع‏رسانی آیةالله ‏خامنه‏ای (khamenei.ir).
پایگاه مدرسه فقاهت ( .(www.eshia.i