2
علوم و معارف نهجالبلاغه، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران
10.22034/uh.2025.52155.3637
چکیده
امیرالمؤمنین7 در مدت چهار سال و نه ماه حکومتشان، سه رویارویی بزرگ با مسلمانان داشت که با استناد به خطبه 173 نهجالبلاغه میتوان از آن به جنگ با اهل قبله یا فتنۀ درون جامعه اسلامی تعبیر کرد. امیرالمومنین7 در این خطبه به ویژگیهایی برای مواجهه با اینگونه فتنهها اشاره فرمودند. لذا تحلیل و تبیین این ویژگیها، با هدف ارائۀ الگویی که براساس آن، مردم و نخبگان جامعه بتوانند با هدایت رهبران الهی از فتنههای درون جامعه اسلامی به سلامت عبور کنند، مسئلۀ اصلی این پژوهش است. این الگو با استفاده از روش تحلیل محتوا براساس فهم علمی حدیث و با ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانهای ارائه شده است. براساس الگوی مواجهه با فتنههای درون جامعه اسلامی، بصیرت و علم به مواضع حق دو مؤلفۀ شناختی انسان هستند که بهواسطۀ این دو میتوان در شرایط فتنه، پدیدهها را ارزیابی کرد و تشخیص درستی داشت. صبر و اعتماد به رهبر نیز مؤلفههای عاطفی و گرایشی میباشند که بهواسطۀ آن دو در مواجهه با فتنه، سختیهای این مواجهه تحمّل میشود و پذیرش قلبی نسبت به رهبر بهعنوان تعیینکنندۀ رفتارها شکل میگیرد. در نهایت، ارزیابی صحیح پدیدهها و تنظیم هیجانات و گرایشها موجب تنظیم رفتارهای اجتماعی میشود که شامل فرمانبرداری و پرهیز از شتابزدگی است.
)