2
مدرس خارج اصول حوزه علمیه خراسان. استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی
10.22034/uh.2025.52030.3616
چکیده
اندیشه ظلاللهی سلاطین تا سدههای اخیر حیات داشته و اخبار ظلالله بودن سلطان مبنای مشروعیتبخشی به این باور قرار گرفته است. هدف نوشتار حاضر واکاوی این اخبار برای پاسخ به این پرسش است که اعتبار این گزارشها چگونه میباشد؟ بدین منظور اخبار مذکور با روش توصیفی- تحلیلی به لحاظ مضمون، سند، تاریخ پیدایش و مقبولیت بررسی شدهاند. یافتهها نشان میدهد نقلهای امامیه غالباً ظلاللهی را به سلطان عادل نسبت داده یا در پی تحدید زمانی آن تا ظهور حضرت مهدی (عج) بودهاند. سند این منقولات ضعیف است و کهنترین منبع یافت شده حاوی این گزارشها متعلق به قرن سوم (ه.ق) است. شواهدِ موجود مؤید پذیرش اندیشه ظلاللهی توسط علمای متقدم برای سلاطینِ غیرمأذون از جانب امام نیست؛ اما عملکرد برخی از عالمان متأخر در مواردی نشان از پذیرش این اندیشه دارد. گرچه این مقبولیت به چالش کشیده شده و در مجموع میتوان گفت این اخبار از ابعاد بررسی شده مخدوشاند.
)