شیخ نجاشی و کتابشناسی کتب حدیثی؛ گونه‌ها و کارکردها

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر مؤسسه آموزش عالی ائمه اطهار علیهم السلام و دانش آموخته دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد، ایران

2 استادیار گروه معارف آزاد اسلامی بویین زهرا، دانشکده علوم انسانی/گروه معارف، ایران/قزوین/آزاد اسلامی واحد بویین زهرا.

3 دانشیار گروه حدیث دانشکده علوم و معارف حدیث دانشگاه قرآن و حدیث قم، ایران

10.22034/uh.2025.51924.3595

چکیده

احمد بن علی نَجاشی در کتاب فهرست اسماء مصنفی الشیعة به نکات اثرگذاری در عرصه فهرست نگاری و ارزیابی فهرستی اهتمام داشته است. این نکات را در ضمنِ توصیفاتِ سه ضلع معرفی نویسنده، اثر و طریق می توان مشاهده کرد. پژوهش حاضر برآن است تا به این پرسش پاسخ دهد که کدام توصیفات فهرستی موجود در رجال نجاشی در بخش معرفی اثر و طُرُق نقش به سزایی در ارزشیابی‌های پیشینی داشته‌اند؟ در این راستا، مجموعه توصیفات گوناگون کتاب نجاشی در ارزیابی کتاب‌ها ابتدا شناسایی، گردآوری، گونه شناسی و سپس تحلیل ‌شد. این پژوهش با روش کتابخانه‌ای و شیوه توصیفی‌ـ تحلیلی سامان یافته است. دستاورد پژوهش حاضر آن است که توصیفات کتابشناسانه و فهرستی نجاشی در سه دسته اصلی قابل تحلیل است: توصیفات ظاهری (مانند معرفی آثار مُبوَّب و غیر مُبوَّب، اندازه و حجم کتاب ها و بیان ساختار کتب)، توصیفات محتوایی (شامل تبیین محتوای علمی، مباحث مطرح شده در آثار، تقسیم کتاب‌ها بر اساس نوع روایات و کتاب‌های حسن) و توصیفات فهرستی (که به دسته‌بندی کتاب‌هایی با روایت‌های متفاوت و کتاب‌های تخلیط، نقل کتاب‌ها از استادان، فرآیند انتقال کتاب‌ها و ارزش گذاری کتاب‌ها). به نظر می‌رسد هر سه بخش توصیفات در خدمت روش ارزیابی فهرستی بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات



مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 07 آبان 1404
  • تاریخ دریافت: 17 فروردین 1404
  • تاریخ بازنگری: 06 آبان 1404
  • تاریخ پذیرش: 07 آبان 1404