سبک شناسی دعای مکارم الاخلاق

قاسم پیوندی, زهرا; ابن الرسول, سیدمحمدرضا; خاقانی, محمد

سبک شناسی دعای مکارم الاخلاق

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکترای رشته زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان

² دانشیار رشته زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان.

³ استاد رشته زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان.

چکیده

در معارف شیعی، دعا یکی از مهم‌ترین متون شناخته شده است؛ چرا که پیونددهندهای پویا بین خالق و مخلوق به شمار می‌آید و یکی از والاترین نمونه‌های نیایش، صحیفه سجادیه است. این دعاها محصول شرایط بعد از قیام عاشورا است. شرایط آن عصر به گونهای بود که امام سجاد7 روش دیگری برای انتقال آموزه‌های خود پیش گیرد و دست به آفرینش هنری والایی بزد.
این که امام سجاد7 به منظور درک بهتر و تأثیر بیشتر این آموزه‌ها در ذهن مخاطب و مهم‌تر از آن، ماندگار شدن این معارف در طول تاریخ چه روشی را در پیش گرفت، از جمله مسائلی است که این مقاله در پی آن است.
بررسی سبکشناسی دعای «مکارم الاخلاق»، به عنوان نمونهای از این کتاب شریف، ما را به لایه‌های پنهان و تأثیرگذار این سخن رهنمون می‌سازد. دقت در آواها و موسیقی به کار رفته در بندهای این دعا، گزینش اسلوبهای نحوی و صرفی متناسب با غرض و هدف گوینده، مانند افعل تفضیل - که نشان دهنده کمال خواهی است - از امتیازات این دعا است. امام7 در محور جانشینی، دست به گزینش مفاهیم و واژه‌هایی زده که با محتوا هماهنگی کامل دارد؛ به طوری که جایگزین کردن واژهای دیگر امکان پذیر نیست. مهم‌ترین ویژگی سبکی این دعا تکرار است که در قالب تکرار الفاظ، معانی و جملات پدیدار می‌شود.
این مقاله به باز خوانی دعای «مکارم الاخلاق» از دریچهای جدید می‌پردازد و آن را بر اساس روش تحلیلی توصیفی بررسی می‌کند تا نشان دهد که امام7 از همه عوامل موسیقایی، مانند سجع و جناس و تضاد، بهره گرفته تا به ماندگار شدن تعالیمش کمک کند؛ ضمن این که ساختار شکنی‌ها در حوزه صرف و نحو باعث شده که مخاطب، ناگهان با هنجار گریزی رو به رو شده، از درک این پدیده احساس لذت کند.

کلیدواژه‌ها