بررسی منع کتابت حدیث به مثابه یک ارزش اجتماعی و تشریح زمینه ادبی و فرهنگی آن، مسأله پژوهش حاضر است و تبیین اصالت و مرجعیت زبان در جامعه آن روز عرب و پیوند آن با منع تدوین حدیث از اهداف این مقاله است. وقتی اشراف و بزرگان، کتابت را مایه شرمساری قلمداد میکردند و این وظیفه تا مدتها بر دوش موالی بود، طبیعی است که به کتاب و کتابت نیز اعتماد نکنند و نقل شفاهی عرب هم طولانی گردد. سیر کتابت در فرهنگ عرب نشان میدهد صحابه و تابعین به شدّت در برابر ثبت و تدوین حدیث، جبههگیری میکردند، اما نسلهای بعد با فراهم شدن زمینه اجتماعی، فنی و گسترده شدن علوم، در آغاز به نوشتن کتابهای أمالی و سپس تصنیف و تألیف پرداختند. روش تحقیق در این مقاله، توصیفی _ تحلیلی و رویکردِ کیفی، تحلیل گفتمان خواهد بود.
عیون الأخبار، عبدالله بن مسلم ابنقتیبه الدینوری، قاهره: دار الکتب المصریه، 1343ق.
فرهنگ ایرانی پیش از اسلام و آثار آن در تمدن اسلامی و ادبیات عربی، محمّد محمّدی، تهران: توس، چاپ سوم، 1374ش.
الفهرست، ابنالندیم، بیروت: دار المعرفه، [بیتا].
لیلی و مجنون: پژوهشی در ریشههای تاریخی و اجتماعی داستان، ا.ا. کراچکوفسکی، ترجمه: دکتر کامل احمدنژاد، تهران: انتشارات زوار، چاپ سوم، 1378ش.
المزهر فی علوم اللغه و أنواعها، عبدالرحمن السیوطی، الشرح و الضبط: محمد أحمد جاد المولی و غیره، قاهره: دار التراث، [بیتا].
مصادر الشعر الجاهلی و قیمتها التاریخیه، ناصرالدین الأسد، بیروت: دار الجیل، چاپ هفتم، 1988م.
المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، جواد علی، ساعدت جامعه بغداد علی نشره، 1413ق.
نهجالبلاغه، الإمام علی بن ابیطالب7، تعلیق: صبحِی الصالح، تحقیق: فارس تبریزیان، قم: دار الهجره، 1425ق.
هویت ایرانی و زبان فارسی، شاهرخ مسکوب، تهران: انتشارات فرزان، چاپ سوم،1385ش.
«درآمدی بر تاریخ تدوین حدیث در یک و نیم سده نخست اسلامی با تکیه بر نقد نظریه منع کتابت حدیث»، علی معموری، مجله نامه تاریخپژوهان، 1385، شماره 5، بهار، ص 136-125.
«درنگی بر سیر دگرگونیهای زبان عربی»، عمر موسی باشا، ترجمه: حسن دادخواه، مجله مدرس علوم انسانی، 1369، دوره اول، شماره دو، زمستان.
«دیوان در صدر اسلام»، عبدالعزیز الدورِی، مترجمان: منصور مؤمنی و عباس احمدوند، مجله تاریخ اسلام، 1381، شماره 10، سال سوم، ص167 - 183.
«سنت شفاهی در ایران باستان»، ژاله آموزگار، مجله بخارا، 1385، شماره 53، تیر و مرداد، ص140 - 151.
)